Κόμβος
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο κόμβος (knot) είναι μονάδα μέτρησης ταχύτητας πλοίου γενικά σε υδάτινο χώρο (θάλασσα, λίμνες, ποτάμια), επί και υπό την επιφάνεια, και είναι ίση με ένα ναυτικό μίλι την ώρα.
Με τον κόμβο δεν μετρούνται απόλυτα αποστάσεις, έστω και αν η ταχύτητα του πλοίου είναι απόλυτα γνωστή και αυτό διότι ο πλους του επηρεάζεται από άλλους παράγοντες (άνεμος, ρεύματα κ.ά) και έτσι το αποτέλεσμα μπορεί να είναι διάφορο. (π.χ. ένα πλοίο με ταχύτητα 10 κόμβους σε μία ώρα μπορεί να έχει διανύσει απόσταση και μεγαλύτερη ή μικρότερη των 10 ναυτ. μιλίων)
Επίσης με τη μονάδα αυτή γίνεται και η μέτρηση ταχύτητας των θαλασσίων ρευμάτων.
[Επεξεργασία] Προέλευση του όρου
Ο όρος "κόμβος" προέρχεται από το πρώτο σχετικά όργανο μέτρησης της ταχύτητας των πλοίων που ήταν το κοινό δρομόμετρο ή Δελτωτό δρομόμετρο (log) που σήμερα βεβαίως έχει αντικατασταθεί εξελικτικά από το μηχανικό δρομόμετρο, το ηλεκτρικό δρομόμετρο και τελευταία από ηλεκτρονικούς πομποδέκτες.
Το κοινό δρομόμετρο επί ιστιοφόρων και πρώτων μηχανοκίνητων πλοίων αποτελείτο από το Δελτωτό (log), το σχοινί και το συμπληρωματικό εξάρτημα του Αμμωτού.
Το Δελτωτό ήταν μια ξύλινη κατασκευή που έφερε φελλούς και στο κάτω μέρος είχε επένδυση μολύβδου, έτσι ώστε να παραμένει στην επιφάνεια του νερού κάθετο (σαν τσαμαδούρα).
Το σχοινί ήταν αρκετά λεπτό και μακρύ το οποίο έφερε ανά σταθερό μήκος και ένα κόμπο. Αυτό το σταθερό μήκος μεταξύ των κόμπων ήταν ανάλογο με τι Αμμωτό γινόταν η δρομομέτρηση (casting the log).
Το Αμμωτό ή αμμοκλεψύδρα (κοιν. μετζουμινούτο αγγλ. sandglass) ήταν ένα όργανο από δύο γυάλινες σφαίρες ενούμενες μεταξύ τους με λεπτό άνοιγμα από το οποίο πέρναγε άμμος από τη μία σφαίρα στην άλλη. Ανάλογα με το χρόνο που έκανε να περάσει η άμμος το αμμωτό διακρινόταν σε 10΄΄δευτερόλεπτο, 30΄΄δευτερόλεπτο και 30΄ λεπτών - "ημιώριο" (κοιν. μεντζαρόλι).
Έτσι λοιπόν σε 30΄΄ αμμωτό οι κόμποι στο σχοινί ήταν ανά 15,43 μέτρα και σε 10΄΄ ανά (15,43:3) 5,15 μ. 1
Ο τρόπος δρομομέτρησης γινόταν ως ακολούθως: ο επί της χρονομέτρησης ναύτης χειριστής του αμμωτού κρατούσε το αμμωτό κατακόρυφα με τη κενή από άμμο φιάλη προς τα επάνω, δηλώνοντας "έτοιμος". Τότε ο επί της δρομομέτρησης ναύτης έριχνε από τη πρύμνη το Δελτωτό στη θάλασσα που ήταν δεμένο με το "πρόμετρο" (αρχικό τμήμα του σχοινιού ίσο με το μήκος του πλοίου) αφήνοντάς το ελεύθερο μέσα από το χέρι του, μόλις πέρναγε ο 1ος κόμπος έδινε την εντολή "στρέψε"! Τότε ο χειριστής του αμμωτού έστρεφε το όργανο ανάποδα παρακολουθώντας προσεκτικά το άδειασμά της άμμου αναφωνώντας "προσοχή" μόλις πλησίαζε να αδειάσει οπότε στο τέλος φώναζε "κράτει". Τότε ο β΄ ναύτης έκλεινε το χέρι του και σταματούσε την παρέκταση του σχοινιού μετρώντας πόσοι κόμποι πέρασαν από το χέρι του ο αριθμός των οποίων ήταν και η ωριαία ταχύτητα του πλοίου σε μίλια.
Το "Αμμωτό τετραωρίας" ή ημιώριο (κοιν. μεντζαρόλι) ήταν πολύ μεγαλύτερο και χρονικής διάρκειας 30΄ (πρώτων λεπτών) ευρισκόμενο πάντα κοντά στη γέφυρα των παλαιών πολεμικών για την κρούση κάθε μισή ώρα του κώδωνα της τετραωρίας (βάρδιας).
1 Ο υπολογισμός είναι πολύ απλός. Αν το αμμωτό είναι 30΄΄ τότε: 30΄΄ = 1/120 της ώρας, 1/120 Χ 1852 μ (μίλι) = 15,43 μέτρα ή = 47,5 ποδ. Η εν λόγω μέθοδος δίδει μια τιμή κόμβου της τάξεως των 20,25 ιντσών ανά δευτερόλεπτο (20.25 in/s) ή 1851,66 μ/ω (or 1851.66 m/h) δηλ. μια διαφορά με τη πραγματική λιγότερο από το 0,02%.
