Masakri na Markalama

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Snimak neposredno poslije eksplozije granate 1995. godine.

Masakri na Markalama su bila dva masakra nad sarajevskim civilima od strane Vojske Republike Srpske^[1]^[2] tokom opsade Sarajeva u ratu u Bosni i Hercegovini. Dogodili su se na Markalama u historijskoj jezgri Sarajeva, glavnog grada Bosne i Hercegovine. Prvi se dogodio 5. februara, 1994. godine kad je 68 ljudi poginulo, a dodatnih 144 ranjeno. Drugi se dogodio 28. augusta, 1995. godine kad su granate ubile 37 ljudi i ranile dodatnih 90. Ovaj drugi napad je bio direktan uzrok NATO kampanje bombardovanja srpskih položaja koja bi dovela do Dejtonskog mirovnog sporazuma i kraja rata u Bosni i Hercegovini. Pitanje da li su granate ispaljene sa položaja Armije Republike Bosne i Hercegovine ili Vojske Republike Srpske je predmet dugotrajne rasprave i brojnih teorija zavjere.^[3]

Prvi masakr se dogodio između 12:10 i 12:15 poslije podne, kada je granata pala u centru popunjene tržnice.^[3] Spasioci i ostali radnici Ujedinjenih Naroda su brzo stigli da bi pomogli brojnim civilnim žrtvama, dok su snimci događaja brzo postali glavne vijesti širom svijeta.^[3] Kontroverza o događaju je počela nakon što je prvobitni izvještaj UNPROFORA došao do zaključka da je granata ispaljena sa položaja ARBiH.^[1] General Michael Rose, britanski čelnik UNPROFOR-a, je otkrio u svojim memoarima da je tri dana nakon masakra rekao generalu Divjaku, zamjeniku zapovjednika snaga ARBiH, da je granata bila ispaljena sa bosanskih položaja.^[3] Međutim, kasniji i opširniji izvještaj UNPROFOR-a je primjetio računsku pogrešku u originalnom izvještaju. Kad su ispravili grešku, Ujedinjeni Narodi su došli do zaključka da nije moguće utvrditi koja je strana ispalila granatu.^[1]

U januaru 2004. godine, tužioci u slučaju protiv Stanislava Galića, srpskog generala u opsadi Sarajeva, predstavili su kao dokaz izvještaj koji je sadržio svjedočanstvo balističkog stručnjaka Berke Zečevića.^[1] Zajedno sa dvoje kolega, Zečevićeva istraga je otkrila šest mogućih mjesta sa kojih je dotična granata mogla biti ispaljena, od kojih su pet bili VRS položaji, a jedno pod kontrolom ARBiH.^[1] Dotično mjesto pod kontrolom ARBiH je bilo vidljivo promatračima UNPROFOR-a, koji su rekli da tog dana ni jedna granata nije bila ispaljena sa tog položaja.^[1] Zečević je dalje rekao da neki dijelovi projektila su se samo mogli proizvoditi u dva mjesta, a oba koja su bili pod kontrolom Vojske Republike Srpske.^[1] Sud je na kraju odlučio da je Galić kriv bez osnovane sumnje za svih pet granatiranja za kojeg su ga tužioci optužili, uključujuči i Markale.^[1] Iako je odluka opširno izviještavana preko međunarodnih medija, prema Helsinškom odboru za ljudska prava u Srbiji, odluka suda je ignorisana u samoj Srbiji i Crnoj Gori.^[3]

Drugi masakr se dogodio u augustu naredne godine u 11:00 sati ujutru, sa pet ispaljenih granata ali manje žrtava.^[2] Tajnost Ujedinjenih Naroda u vezi istrage masakra izazvao je špekulacije u medijima da se nije znalo sigurno koja je strana ispalila granate.^[2] Ovu špekulaciju su poduprijele srpske vlasti koje su, kao što su uradili nakon masakra 1994. godine, demantirali svu odgovornost i optužili vladu Republike Bosne i Hercegovine za bombardovanje vlastitog stanovništva da bi izazvali međunarodni revolt i moguću intervenciju.^[4] U stvari, kao što se i saznalo kroz izvještaj za Opću skupštinu Ujedinjenih Naroda 1999. godine, UNPROFOR je smatrao da su dokazi bili dosta jasni: tajni izvještaj nedugo nakon događaja je utvrdio da je svih pet rundi granata ispalila Vojska Republike Srpske.^[2] Čim su tehnički i vremenski uvjeti dopustili, a sigurnost UN radnika koji su tada prolazili kroz srpsku teritoriju bila obezbjeđena, započeta je Operacija Namjerna Sila.^[2]