Bosansko-ugarski ratovi
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
Od 12. do polovine 15. vijeka bosanska država je bila izložena vojnim napadima i pritisku Ugarske koja je htjela da je pretvori u oslonac za akcije protiv Bizantije i Venecije, a kasnije i Osmanlijskog carstva.
Prvi sukobi s Ugarskom počeli su u 10. vijeku, za vrijeme Časlava, koji je porazio ugarsku vojsku u srednjovjekovnoj župi Drini (gornji tok rijeke Drine i njenih lijevih pritoka sa gradom Sokolom). U drugoj polovini 12. vijeka bosanski ban Borić (1154.-1163.) umiješao se u dinastičke borbe u Mađarskoj, pomažući Ištvana IV zbog čega je Ištvan III (1163.-1165.) zaratio protiv Bosne i pobijedio njenu vojsku. Pojava Crkve bosanske (patarenstva) krajem 12. vijeka izazvala je reagovanje Rima i katoličke crkve, koji su za borbu protiv Bosne angažovali Mađarsku. U 13. vijeku Madžarska je, uz pomoć papske kurije, preduzela više križarskih ratova protiv Bosne. Njene snage su upale u Bosnu 1235. ali nema podataka o borbama. Poznato je da je narod bio okupljen oko bana Ninoslava, da je borba bila naporna i duga, i da ugarska vojska nije postigla odlučujuću pobjedu. Pošto se bosanska vojska održala, pretpostavlja se da se ban Ninoslav sklonio u neprohodne planine u unutrašnjosti zemlje, izbjegavajući da primi odlučujuću bitku.
O prvim krupnijim ugarskim uspjesima govori se 1237. Novi križarski rat poveo je 1244. protiv Bosne kralj Bela IV (1235-1270), uspijevši da primora bana Ninoslava da se potčini Mađarskoj. Katolička crkva je tada dobila posjede u Bosni i pravo ubiranja crkvene desetine. Novi rat, kojim je kralj Ludovik I htio da svede Bosnu na područje gornje Bosne do Vranduka na sjeveru, Drine na istoku i Vrbasa na zapadu, izbio je 1336. Glavnina, kojom je komandovao kralj, nastupala je iz Slavonije, preko vrbaške župe i prodrla u plivsku župu, gdje je preduzela opsadu grada Sokola na Plivi. Posada grada pod komandom vojvode Vukca Hrvatinića je uspjela u trodnevnim borbama da odbije sve juriše i nanese protivniku znatne gubitke, pa je Ludovik I prekinuo opsadu i sredinom jula se, dolinom Vrbasa, povukao preko Slavonije u Ugarsku. U septembru, pomoćna kolona pod komandom palatina Mikloša Konta i ostrogonskog nadbiskupa, prodrla je, vjerovatno kod današnjeg Broda na rijeci Savi u Usoru i opsjela grad Srebrenik. Pretrpjevši neuspjeh i ona je ubrzo napustila Bosnu. Bila je to jedna od najznačajnijih pobjeda u historiji Bosne. U vezi s ovim uspjehom pretpostavlja se da je Bosna u tom momentu bila jedinstvena i odlučna da se usprotivi sve većem ograničavanju njene samostalnosti.
Do ponovnog rata s Ugarskom došlo je 1398. poslije odbijanja najmoćnijih bosanskih velikaša (Hrvoje Vukčić, Sandalj Hranić, Pavle Radenović) da se prizna pravo naslijeđa bosanskog prijestolja kralju Sigismundu, koje je uživao po Đakovačkom ugovoru iz 1393. U julu 1398. Sigismund je jakim snagama prodro područjem Vrbas|Vrbasa u područje vojvode Hrvoja Vukčića (Donje kraje, srednjevijekovna oblast u Bosni u području srednjeg Vrbasa i Save, između Jajca i Banjaluke). Poslije bezuspješnog napada na Vrbaški grad (castrum Orbaz - Banja Luka), koji je branila bosanska vojska, napustio je Bosnu i preko dubičke župe i Moslavine povukao se u Ugarsku. U oktobru iste godine ugarske snage ponovo su upale u Bosnu, ali su u Usori bile poražene od bosanske vojske.
Zbacivanjem sa bosanskog prijestolja mađarskog štićenika Ostoje i izborom za kralja Tvrtka II 1404. počeo je niz mađarskih pohoda protiv Bosne. Mađarska vojska pod komandom mačvanskog bana Ivana Morovića izbila je u junu 1404. do grada Bobovca u kojem se održala posada vjerna kralju Ostoji, dok je jedan mađarski odred zauzeo Srebrenik u Usori i držao ga nekoliko godina. Čim je učvrstio svoj položaj u Mađarskoj i obnovio uticaj u Hrvatskoj, Sigismund je započeo, u prvoj polovini 1405. pripreme za novi rat protiv Bosne. Operacije su započele u drugoj polovini avgusta 1405. sa ciljem da se obnove i isprave granice prema kraljevstvu Rame ili Bosne. Mađarska vojska je bila podijeljena u tri odreda. Prvi odred sa kraljem prodro je dolinom Une u Hrvojeve oblasti i osvojio Bihać. Drugi odred pod komandom mačvanskog bana Ivana Morovića nastupao je kroz istočnu Slavoniju, a zatim prodro u Usoru, gdje je osvojio Srebrenik, a treći odred zadržan je u rezervi na slavonsko-bosanskoj granici. Pored Bihaća i Srebrenika zauzet je grad Dobor i napadan Soko. Zbog snažnog otpora Bosanaca, Sigismund je u novembru obustavio borbe i povukao se u Mađarsku, a Hrvoje Vukčić je povratio Bihać i dubičku župu.
U nemogućnosti da 1406. lično povede vojsku protiv Bosne, Sigismund je upućuje pod svojim vojskovođom Pipom Spanom (Pippo Spano, u narodu poznat kao Filip Madžarin), koji je opustošio bosansku teritoriju. U junu 1407. kralj je grupisao u Slavoniji jake snage za novi rat protiv Bosne. Pošto ih je ojačao odredima lokalnih feudalaca, duž bosanske obale Save podigao je više utvrđenja i u augustu bio spreman za početak operacija. Glavnina vojske sa kojom se nalazio i Sigismund, nastupajući dolinom Bosne, osvojila je u septembru grad Bobovac, dok su pomoćne trupe, pod komandom erdeljskih vojvoda, prodrle dolinom Vrbasa u Hrvojeve oblasti. Pretpostavlja se da su ih porazile Hrvojeve snage. Hrvojeva vlast ostala je i dalje neuzdrmana. Zato je Sigismund ponovo započeo pripremu za rat. Vraćajući se na ideju o krstaškom pohodu protiv Turaka, bio je podržan od pape Grgura XII (Gregorio), koji je pozivao cijeli kršćanski svijet da pod Sigismundom krene u rat protiv Turaka. Međutim, težište dejstva bilo je usmjereno protiv Bosne koja je, da bi se pohod opravdao, okarakterisana kao zemlja heretika. Poslije nekoliko manjih upada u Bosnu iz Srema i Slavonije, u ljeto 1408. glavnina mađarskih snaga (oko 60000) provalila je pod Sigismundom u Bosnu. U odlučujućoj bici sjeverno od Doboja u blizini utvrđenog grada Dobora, Sigismund je porazio dio bosanskih snaga, zarobio kralja Tvrtka II Kotromanića i izvršio pokolj bosanske vlastele. Poslije te pobjede ugarske snage su u oktobru napustile Bosnu i preko Dubočca (tvrđava na Savi kod Broda) prešle u Slavoniju. Bosna je, uskoro, potčinjena Ugarskoj.
Od tada u unutrašnje stvari Bosne počinju neposredno da se miješaju Turci, čiji će uticaj od bitke kod Doboja 1415. u kojoj su porazili ugarske snage, postati dominantan.
