Агрэст

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Агрэст
(Ribes grossularia ці Ribes uva-crispa)

Агрэ́ст (па-лацінску: Ribes grossularia ці Ribes uva-crispa) — род шматгадовых раслін сямейства агрэставых.

У Беларусі пашыраны агрэст звычайны, ці еўрапейскі — родапачынальнік большасці культурных гатункаў — ягаднае шматгадовае кустоўе вышынёй до 120 см з парасткамі, пакрытымі шыпамі. Дзікі агрэст зрэдку трапляецца па схілах, сярод хмызнякоў. Назва паходзіць ад французскага groseillier à maquereaux — “парэчкі для макрэлі” (у французскай кухні гатуюць макрэль у агрэставым соусе). У ежу ідуць ягады круглай ці падоўжанай формы, часам пакрытыя валаскамі. Колер пладоў — зялёны, жоўты, чырвоны і нават пурпуровы. Ягады змяшчаюць да 9 % цукроў (фруктоза і глюкоза), арганічныя кіслоты, мінеральныя рэчывы (фосфар, жалеза, кальцый, да 260 мг% калію, медзь), пектынавыя і дубільныя рэчывы, 30 мг% вітаміну C (не менш чым у лімоне), каратын, вітаміны B1, P, E.

Як ягадная культура вядомы на тэрыторыях усходніх славян з XI стагоддзя. Набыў шырокае распаўсюджанне ў Беларусі ў XIX стагоддзі, калі пачалі культывавацца заходнееўрапейскія гатункі. Найбольш традыцыйнымі лічацца гатункі англійскі жоўты (ягады зеленавата-жоўтыя на пачатку выспявання, спелыя ягады маюць бурштынава-жоўты колер), варшаўскі (спелыя ягады маюць чырвоны колер), зялёны бутэлечны (цёмна-зялёныя ягады з чырванавата-карычневымі кропкамі па жылках, ня маюць валаскоў). Спажываюць у сырым выглядзе (толькі спелыя, мяккія, з характэрным для гатунку колерам). Прыдаецца для гатавання джэмаў, канфіцюраў, жэле, мармеладаў, кампотаў, сочыва, павідла, засушкі (для гатавання лепш надаюцца недаспелыя, яшчэ цвёрдыя ягады). Сушаны агрэст ужываюць для мясных і рыбных соусаў. Таксама з агрэсту робяць шыпучае віно, наліўкі. У “Літоўскай гаспадыні” згадваецца спосаб захавання агрэсту на зіму. Захаваны агрэст выкарыстоўваюць для пенак: ягады агрэсту вараць у вадзе да мяккасці, праціраюць праз сіта, атрыманым мармеладам запраўляюць пенкі, узбітыя з бялкоў, дадаўшы ваніль.

Артыкул створаны з дапамогай матар'ялаў з: Зміцер Дзядзенка, праект «Наша Ежа»