آذربايجان ديلی

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

آذربايجان ديلی (Azərbaycan dili ,Азәрбајҹан дили) ترک دیللری عایله سینه عاید دیر. بو دیلده ان چوخ جنوبی آذربایجان (ایران) دا و آذربایجان رسپوبلیکاسیندا دانیشیلیر. آذربایجان دیلی آذربایجان رسپوبلیکاسینین رسمی دولت دیلی دیر.

[redaktə / تحریر] الیفبا

ترک دیللرینین ان قدیم الیفباسی ینی سئی الیفباسی کی ترکلر مسلمان اولمامیشدان بو الیفبانی گوی تورک امپراطورلوغوندا و ها بله خزر امپراطورلوغوندا، بیر آز دیشیکلی ایشلدیرمیشلر. اویغور ترک لرینده ن بو الیفبادا چوخلو کیتاب قالیب ، بونلاری چوخو 18نجی عصرده تورفان شهرینین اطراف داغلاریندا کی بیر ماغارادان تاپیلدی. موغوللارین ئوز الیفبا و یازی لاری اولمادان اویغور الیفباسین ایشلدیردیلر.

عرب الیفباسی

آذربایجان دیلی 14نجی عصرلرده ن بو یانا عرب و اونون فارس واریانتی الیفباسیلا یازیلیب. بو الیفبا هله ده جنوبی آذربایجاندا و ها بله تمام ایراندا اولان ترکلرین بو گونکی ایشلتیدگی الیفبادیر. بو الیفبانی تورک دیللریله ایشلتمه ده بیر سیرا اسگیکلیکلری وار دی. تورک دیللرینده سسلی حرف لرین چوخو عرب الیفباسینین بو دیللر ئوچون مناسیب اولماماسین گورسدیر. اونونلا بله بو الیفبانین ایصلاحینا اینانان عالیملر بیر پارا قرار و ایصلاح لاری تکلیف ادیبلر. ایراندا نشر اولان وارلیق مجلله سینین تشبثیله بیر اورتوگرافیا سمیناریندا بیر نچه اصل قرار قویولوب.

19نجی عصر شیمالی آذربایجان اروسیه الینه کئچندن سونرا ، آذربایجان و تئیخا قفقاز مسلمانلاری بویوک روسیه امپراطورلوغو تنظیماتیندا یاشایاراق آوروپا و خصوصا روسیه یازیسی و اویرتمه طرزلریله (پداگوژی) تانیش اولدولار. بو عصرده بیر سیرا آذربایجانلی ضیالیلاری میللتین ساوادلی اولماسینا الیفبانین دگیشمه سین تکلیف اتدیلر. بونلارین ایچینده میرزا فتحعلی آخوندوف، میرزا جلیل قلیزاده کیمی داهی اینسانلار دا داخیل اولوردولار.

لاتین الیفباسی بولشویکلر شیمالی آذربایجان دا حاکمیتی اله کئچیردیکدن سونرا لاتین الیفبانین ایشلدمه سین نظره آلدیلار. بیرقازته باکی دا 1926 دا لاتین دیلینده چیخیردی. 1928نجی ایده دنیا تورکولوگلاری باکی دا یغیشیب بیر قورولتای دا لاتین الیفباسین ترک دیللرینه ان اویگون تانیدیلار. آذربایجان سوویت رسپوبلیکاسی همین ایل لاتین الیفبانین ایشلتمه سینه قانون کئچیردی.

سیریلیک الیفباسی

1938نجی ایلده استالین لاتین الیفباسینین یرینه سیریلیک (روس و اسلاو)الیفباسین ایشلتمه یه فرمان وردی.

ینی لاتین الیفباسی

1991نجی ایل قیزیل اوردو یوروشوندن سونرا، شیمالی آذربایجان ضیالی لاری الیفبانین دئیشمه‌سین تکلیف ائتدیلر و سونرا مستقل آذربایجان پارلامنتی بونو قانونا کئچیرتدی.

Azərbaycan əlifbası

**آذربایجان دیلینده لاتین و ترک-عرب الیفبا دئیشیکلیک‌لری و قارشیلیقلاری**
ترک-عرب	لاتین	کیریل	لاتین
جنوبی آذر. و ۱۹۲۹-جی ایله دک شیمال آذر.	۱۹۳۹-۱۹۲۹	۱۹۹۱-۱۹۳۹	۱۹۹۱
ا,آ	A a	А а	A a
ﺏ	B b	Б б	B b
ﺝ	C c	Ҹ ҹ	C c
چ	Ç ç	Ч ч	Ç ç
ﺩ	D d	Д д	D d
	E e	Е е	E e
ﻉ ,(فتحه)	Ə ə	Ә ә	Ə ə
ﻑ	F f	Ф ф	F f
گ	G g	Ҝ ҝ	G g
ﻍ	Ğ ğ	Ғ ғ	Ğ ğ
ﺡ,ﻩ	H h	Һ һ	H h
ﺥ	X x	Х х	X x
	I i	Ы ы	I ı
ی	Ь ь	И и	İ i
ژ	J j	Ж ж	J j
ﻙ	K k	К к	K k
ﻕ	Q q	Г г	Q q
ﻝ	L l	Л л	L l
ﻡ	M m	М м	M m
ﻥ	N n	Н н	N n
ﻭ	O o	О о	O o
	Ö ö	Ө ө	Ö ö
پ	P p	П п	P p
ﺭ	R r	Р р	R r
ﺙ,ﺱ,ﺹ	S s	С с	S s
ﺵ	Ş ş	Ш ш	Ş ş
ﺕ,ﻁ	T t	Т т	T t
ﻭ	U u	У у	U u
ﻭ	Ü ü	Ү ү	Ü ü
ﻭ	V v	В в	V v
ی	Y y	Ј ј	Y y
ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ	Z z	З з	Z z