Baxkiria
De Biquipedia
|
|||
 |
|||
| Capital | Ufa | ||
| Aria • Total • % augua |
143.600 km² 0.3% |
||
| Poblazión • Total •Densidá |
4.104.336 (2002) 28.6 ab./km² |
||
| Estatus politico | Republica | ||
| Destrito Federal | Destrito Federal d'o Volga | ||
| Rechión Economica | Urals | ||
| Catastre # | 02 | ||
| Luengas ofizials | ruso, baxkir | ||
| Relichión prenzipal | Islam | ||
| Presidén | Mortaza Ghöbäydulla uly Räximev | ||
| Inno | - | ||
A Republica de Baxkortostán u Baxkiria (Республика Башкортостан u Башкирия en ruso; Башkортостан Республикаhы en baxkir) ye una republica d'a Federazión rusa situata á lo sur d'os Urals.
Contenius |
[Editar] Terminolochía
A transliterazión direuta d'o nombre d'a republica en ruso ye Respublika Baxkortostán (Baxkiriya); en baxkir, ye Baxqortostan Respublikahy. O nombre en tataro ye Başqortostan Respublikası.
[Editar] Cheografía
O territorio de Baxkiria abraca parti d'os Urals meridionals e as planas adchazens.
L'area suya ye de 143.900 km2. A Republica abuga per o N con o krai de Perm, per o NE con l'óblast de Sverdlovsk, per l'E con l'óblast de Cheliábinsk, per o S con l'óblast d'Orenburgo, per l'U con Tataria e per o NU con Udmurtia.
[Editar] Fuso orario
Baxkiria se troba en o fuso orario d'Ekaterimburgo (YEKT/YEKST). A compensazión respectibe á lo UTC (Tiempo Unibersal Coordinato) ye de +0500 (YEKT)/+0600 (YEKST).
[Editar] Idrografía
Bi ha més de 13.000 ríos en Baxkiria. Os prenzipals son o Belaya u Agidel, l'Ufa u Öfö e o Sakmara.
D'os 2.7000 lacos d'a Republica, o més gran ye o Laco Asylykül.
[Editar] Mons
A punta més alta de Baxkiria ye o Mon Yamantau (1.638 m).
[Editar] Recursos naturals
A Republica de Baxkortostán ye un d'os territorios més ricos en recursos minerals d'a Federazión rusa, com bels 3.000 chazimientos. Yera un d'os prenzipals zentros d'estraczión de petrolio en a Unión Sobietica. Altros recursos destacatos son o gas natural, o carbón e as piedras preziosas.
Con més d'un tierzo d'o territorio baxkir cubierto per selbas, a fusta ye un altro d'os recursos naturals importans. Os árbols que predominan son, d'entre altros, l'abetoch, o caxico u l'azirón.
[Editar] Clima
A temperatura añal de promeyo ye de 0.3 ºC en os mons e de 2.8 ºC en tierra baxa.
[Editar] Dibisions alministratibas
As dibisions d'a Republica de Baxkortostán que s'establioron siguen una clasificazión complexa. As unidaz almenistratibas prenzipals son os destritos (район), d'os cuals en bi ha 54, e os selsovets (сельсовет), d'os cuals en bi ha 953. As ziudaz baxo churisdiczión d'a republica son:
- Ziudaz baxo churisdiczión d'a republica
- Ufa (Уфа) (capital)
- Destritos d'a ziudat:
- Diemskii (Демский)
- Kalininskii (Калининский)
- 1 selsovet baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Kirovskii (Кировский)
- 1 selsovet baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Leninskii (Ленинский)
- Oktiabrskii (Октябрьский)
- 1 selsovet baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Ordzhonikidzievskii (Орджоникидзевский)
- 2 selsovets baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Sovietskii (Советский)
- Destritos d'a ziudat:
- Agidel (Агидель)
- Baimak (Баймак)
- Belebei (Белебей)
- Beloretsk (Белорецк)
- Birsk (Бирск)
- Blagovexchensk (Благовещенск)
- Davlekanovo (Давлеканово)
- Diurtiuli (Дюртюли)
- Iximbai (Ишимбай)
- Kumertau (Кумертау)
- 2 selsovets baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Meleuz (Мелеуз)
- 1 selsovet baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Neftekamsk (Нефтекамск)
- Asentamientos urbanos baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Energetik (Энергетик)
- 2 selsovets baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Asentamientos urbanos baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Oktiabrskii (Октябрьский)
- Salavat (Салават)
- Sibai (Сибай)
- 1 selsovet baxo a churisdiczión d'o destrito d'a ziudat.
- Sterlitamak (Стерлитамак)
- Tuimazi (Туймазы)
- Uchali (Учалы)
- Yanaul (Янаул)
- Ufa (Уфа) (capital)
[Editar] Demografía
Ufa ye o zentro alministratibo de Baxkiria e a suya ziudat més gran.
Més d'un ziento de nazionalidaz abitan Baxkiria, encara que os tres pueblos prenzipals son os rusos (39%), os tataros (28%) e os baxkir (29%). O ruso ye parlato per tota la poblazión. O tataro lo parla un 30%, mientres que o baxkir ye parlato aparenmén per un 20%.
Os abitadors de Baxkiria yeran uns 4.104.336 en 2002, con un porzentache mayor de poblazión urbana (70.8%) e femenina (53.1%).
O baxkir, idioma turquico, tien en Baxkiria estatus de coofizialidat.
[Editar] Istoria
Os primers asentamientos en Baxkiria se remontan ta o Paleolitico. Pero ye en a era d'o bronze cuan i plegan as chens d'a cultura Abaxevo, que podeban treballar o bronze ta fer armas, ferramientas e obcheutos decoratibos. Estioron os primers á establir asentamientos permanens á lo S d'os Urals.
A denominazión de baxkir se conox per primer begata en o sieglo IX. A relichión islamica s'esparde entre os baxkir á partir d'o sieglo X, estando-ne ya en o sieglo XIV a relichión prenzipal. Dica o sieglo XVI, Baxkiria ye estallata entre os janatos de Kazán e de Siberia e a orda Nogai. As tribus que i bibiban yeran gubernatas per bii (capezers tribals). Dimpués que Kazán se rendise á Ibán o Terrible en 1554-1555, representans de tribus baxkir ozidentals s'amanoron ta o zar con a intenzión d'adibir-sen d'implaz á lo Prenzipato de Moscú.
Rancando d'a segunda metá d'o sieglo XVI, o territorio de Baxkiria encomenzó á prener forma como parti d'o Estato ruso. En 1865 se forma la Gubernatura (guberniya) d'Ufa, trango importán enta o reconoximiento d'a identidat territorial baxkir.
Dimpués d'a reboluzión rusa, s'establix en 1919 a Republica Sozialista Sobietica Autonoma Baxkir, dintro d'a URSS. Á lo largo d'o periodo sobietico, s'atorgoron á Baxkiria dreitos d'autonomía, d'os primers ta os territorios sobieticos.
L'11 d'otubre de 1990, o Sobiet Supremo d'a Republica adoutó a Declarazión sobre a sobiranía d'o estato d'a Republica Sozialista Sobietica Baxkir. O 25 de febrero de 1992 cambió lo suyo nombre per o de Republica de Baxkortostán.
En 1992 e 1994 se firmoron uns pautos per o estallo e a delegazión d'autoridaz e poders entre os organos federals de poder d'a Federazión Rusa e os organos de poder d'a Republica de Baxkortostán.
En l'actualidat (2006), o presidén de Baxkiria ye Mortaza Ghöbäydulla uly Räximev (Murtaza Rajimov), eslechito lo 17 d'abiento de 1993. A suya reeleczión en abiento de 2003 estió condenata per a OSCE (Organizazión ta la Seguranza e Cooperazión á Europa) en considerar que se i eban bisto elementos de frau.
[Editar] Cultura
Baxkiria ostenta una posizión pribilechiata entre as republicas rusas en o respectibe á lo numbro de museus e bibliotecas, asinas como una escuela de danza de prestichio internazional.
A Orquesta Simfonica Nazional d'a Republica de Baxkortostán estió fundata en 1992 e luego se tornó una d'as prenzipals d'a Rusia de finals d'o sieglo XX.
O instrumento més importán e simbolo d'a mosica baxkir ye o quray, feito con una caña espezial a cual només se troba que en os mons Urals. Puede sentir-se igual en o folclor tradizional como en a mosica popular muderna de Baxkiria.
[Editar] Enlazes esternos
Web ofizial d'o Baxkortostán (En ruso, baxkir e anglés)
| Subdibisions alministratibas de Rusia |  |
||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Suchetos federals | |||||||||||||
|
|||||||||||||
|
|||||||||||||
| Destritos federals | |||||||||||||
| Estremo Orién | Meridional | Norozidental | Siberia |Urals | Volga | Zentral | |||||||||||||
