Belchen (Schwarzwald)
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
 |
Dr Artikel Belchen (Schwarzwald) isch für d'bsunders glungeni Artikel vorgschlage worre. E Wikipedianer meint, dass dä Artikel e bsunders gueti Arbet isch un mer ne cha empfehle. Du chasch dyni Meinig dezue uf dr Kandidate Syte kundgä un abstimme. |
De Belche im Schwarzwald isch 1414m (NN) hoch. Dodemit isch er de dritthögschdi Berg im Schwarzwald nochm Feldberg un em Herzogehorn, wo grademol 1 Meter höcher isch.
De Buggl selber isch ratziputz kahl. Knapp unterhalb vom Gipfelchrütz hets es Belche-Gaschdhuus. Frieyner hets no ne Stroß uffegeh, aber sit dass si d'Gondelbahn vo de Expo2000 g'chauft un uffbaut hän, isch sälli gsperrt, un au de Schlepplift gits sither nümmi.
Im Sommer chasch am Belche güet wandere, un im Winter losst sichs gmietlich Schifahre, wenns denn ämol Schnee het. Bi nere guete Sicht im Friähjohr un im Spotjohr ka mer d Alpe sähne, d Vogese sowiso. Drno siiht mer au diä viär andere Belche in dr Schwizer un elsässische Nochberschaft.
Uf dr freie Flächene um dr Belche rum wird Viihzucht driibe, do gits aü no diä sälte alt Rinderrass 'Hinterwäldler', wu am üsstärbe isch.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Geographi
[ändere] Geographischi Lag
Dr Gipfel lit uf 1414 m yber NN uf 47°49'21" Nord un 7°49'59" Ost.
| Koordinate: 47°49'21" N, 7°49'59" O |
[ändere] Geologi
Dr Belche bestot us kristallinem Grundgebirge, hauptsächlich Granit un Gneis. In dr ledschde Iszitt isch er wie de gsamt Hochschwarzwald vergletscheret gsi.
[ändere] Topographi
E breiti, relativ großi Gipfelchuppel, wo no Nordweste hi steil abfallt. Dr Gipfel lit im Schnittpunkt vume sich vu Südwest no Nordost ziegende Chamm, wo vume us Südoste chummende und am Gipfel endende Chamm troffe wird.
[ändere] Schitzenswärti Natür
Wäge sinene sältene Pflanze un Diärer stoht dr Belche scho sitter 1949 unter Natürschutz. Anne 1993 ischs Natürschutzbiät nommol erwitteret wore un isch jetze mit siner Flächi vu rund 1.600 Hektar eins vu dr greschte z Bade-Wirttebärg.
In dr Hochlage vum Belche hets e Hüffe sältini Summervogel-Arte (= Schmetterlingsarte), Käfer un Vegel. Typischi Vegel sin Grabbe (Kolkrabe), Singdrossle, Zitronegirlitz un Wasserpfiffer (Wasserpieper), aber mer drifft aü uf Wanderfalke, Aüerhiäner un Haselhiähner.
S hän sich am Belche üs dr Iiszit aü Pflanze erhalte, wu suscht numme no in dr Alpe z finde sin. Do drzue ghere d Schwizer Glockeblueme, d Gebirgsrose un d Schwizer Bissangili/Saicherblueme (= Löwenzahn). Zuedän hets derte e Hüffe sältini Flächtearte.
Diä Natür isch allerdings in Gfohr: So gits an dr Nordwand vum Belche Erosionserschiinunge mit Mureabgäng. Großi Deil vum Forewald (= Fichtewald) sin wägem Borkekäfer abgstorbe. Gamswild un Geise hän ebefalls dr Wald gschädigt.
Dr Wintersport het zimli zuegnumme; Toureschiifahrer un Schneeschuehgänger kumme bis in diä abglägenschte Stelle vum Belche, sosass s Wild küüm meh Ruckzugsmegligkeite het.
[ändere] politischi Zueghörigkeit
Yber dr Belchegipfel verlauft d'Grenze zwischem Landchreis Brisgau-Hochschwarzwald mit dr Gmei Minsterdal un em Landchreis Lörr'ch mit dr Gmeie Nöiewäg un Schöneberg. Witteri Lörrcher Gmeie am Belche sin Aitere un Bölle, sowie am Fuess Schönau.
[ändere] Bärgboi am Belche
Am Belche un in sinere Umgäbig het sitter dr Remerzit Bärgboi stattgfunde, d Remer hän bi Badewiiler un Sulzburg Blei un Silber abboije. Zwische 1200 und 1360 het dr Silberbärgboi bliähjt. Im Minschterdal, am Fueß vum Belche, isch d Stadt Minschter gläge, mit Schmelzefe un ere eigene Minzstett, wu Minze prägt wore sin. Däre isch aber vu Friiburg Konkurränz gmacht wore; die Stadt isch erscht 1120 grindet wore un het sich aber schnäll zum e wichtige Silberhandel- un Minzort entwicklet. 1346 isch Minschter vu Friiburg eroberet un zerstert wore. Schliäßlig isch Minschter zum e Dorf "abgsunke".
Mit Unterbrächunge un Krisene het sich dr Bägboi am Belche bis 1986 wittergsetzt; zletscht (1919 - 1986) isch Fluss- un Schwerschtspat abboije wore.
S git am Belche zwei Bsuecherbärgwärk:
- Finschtergrund zwische Wiede un Utzefäld, wu bis 1972 Flussspat gferderet wore isch un
- Deifelsgrund im Minschterdal, e ehmaligi Silbergruebe, wu in einem Stolle vu nere e Aschtma-Theapiistation drin isch.
[ändere] Dr Belche in dr alemannische Dichtung
Dr Belche het scho uf dr Johann Peter Hebel e großi Faszination üsgiäbt. Am Belche, wu mer d Natür diäf, nooch un großartig het kenne erläbe, sin dr Hebel un sini ängschte Frejnd zu ibersinnlige Geischteskräft kumme, so hets ene dunkt. Des Läbensgfiähl un diä philosophische Spiilereie vum Hebel het mer Belchismus gnännt. Dä het nyt mit dr Belche-Theorie z due, wu d Belche ime keltische Kaländersystem erkläre.
Verschiidini neijeri alemannischi Dichter sin vum Belche rüsgforderet wore : Dr Johann Georg Tscherter schibt anne 1984:
- (...) Es git nütt z förche - unser Belche schloft:
- Was sinn für ihn scho Millione Johr? (...)
- Unn doch cha niemerds wüsse, obber nit
- emol verwacht, zmol, wännen öbbis weggt:
- S wer an dr Zytt dann für dr Jungschde Dag!
Dr Manfred Marquardt dänkt ebefalls an d Ändligkeit vu dr Wält bim Ablick vum Belche:
- (...) Wenn's Menschewerk wie nüt verfallt,
- no wiist dä Berg si Chraft un Gstalt.
- De sottsch in Belche n inecho,
- so chönntisch d'Welt verebble lo! (...)
Dr Rudolf Mathä vu Aitere luegt mit Sorge ufs tourischtisch Driibe am Belche - un nit numme uf säll:
- (...) Sie renne uffe, renne abe
- zue alle Johreszitte
- meischt sin sie z'ful, no wenn sie fahre
- un alli mien uff d'Sitte (...)
- Mir wo do wohne staune nur
- gmacht wird, was andri welle
- am Belche goht e andri Uhr
- so lang, bis mir si stelle
- no schlad sie endlich üseri Stund
- s'goht nimmi lang, bis selli chunnd.
[ändere] Lueg au
D Belche im Elsass un in dr Schwiz
[ändere] Web-Glaicher (Externi Sitte)
- www.belchen.de
- Bilderle un Usflugsziele
- D Alpe vum Belche üs gsähne - e grandioses Bild
- De Belche-Berglauf im Schwarzwald
[ändere] Literatür
Der Belchen. Geschichtlich-naturkundliche Monographie des schönsten Schwarzwaldberges. Rüsgä vum Landesamt für Umweltschutz Baden-Württemberg, Institut für Ökologie und Umweltschutz. Karslruhe 1989 (Do drüs sin aü d Gedichter zitiärt.)
