Vlasverwerkienge
From Wikipedia
- Dit artikel es geschreevn in 't Mullebeeks, en da zoe zôo moet'n bluuvn.
Vlasverwerkienge is de verwerkienge van de vlasplante tot brukboare vezels vôo den textielindustrie. Bieproducten zin lemen vôo leemploaten en zoad woarut datter linzoadolie geprest wird.
Vlasverwerkienge es en langk proces da veel ekspertieze vroagt van diegjinne die t'r mee beze is. 't Is ginne still da je azô moar kunt mee begun'n. Joarnlange kennisse die mjistoal overgedreegn is van voader ip zeune ligt an de boasis van d'industrie.
In de êesten ilft van de twinteste êeuwe wos de verwerkienge van 't vlas de grôotsten industrietak in de Leiestreke. Van doarut eit den textielindustrie en den Spoanploatenindustrie begunn.
Inoud |
[bewerk'n] 't Proces van de vlasverwerkienge
[bewerk'n] Zoain
Gelik ol de gewasn moe vlas wok gezoaid weirn. De boern doen dadde in moarte-april. De beste ondergrond is klitte en 't klimoat moe wok goe vochte zin: de ideoale grondn lign ton wok in't Nôord'n va Frankrik, Belgje en Olland. De invloed van de Nôordzêe is ton ôok hêel belangrik vô de ontwikkelienge van de vlasplante.
De vlasplante is e vrji ecologiese plante want ze eit vrji winne meststofn nôode want anders groei ze te stif en ton is de veezle te zochte wodeure da ja slichte lin'n kriegt.
[bewerk'n] Oest
Den oest van de plante, et slitt'n, gebeurd teegn t'ende van juni. In tidde wier da ollemolle gedoan met 't and. Nu is de nateurlik mee de massinne. De plante moe in zin gehêelle ut de grond getrokn weirn. Da weir gedoan om de veezels zô langk meuglik te odn.
[bewerk'n] Reepln of bôotn
Achter da de plante ip't veld stoat te drôogn, moet'n de zoadjes verwidderd weirn. Ge keunt da doen deure te reepln of te bôotn. Reeplen oudt in da je de vlasstiengle over de reeple (een sôorte kam) trekt, bie bôotn weirdt er effectief ip geklopt mee ne sôorte van oamre.
[bewerk'n] Rôot'n
Angezien da de plante nie ip zin gehêel gebrukt weird mo alînne de veezle moet die d'r ut losgemoakt weirn. Da noemn we rôot'n. De veezle weird in feite losgewêekt van de reste. Ge keunt da ip twêe maniern doen: woaterrôt'n of dauwrôtn. Bie woaterrôot'n weird de plante vôr 80 eurn in ne woaterbak gestookn mé lauw woater. Die methode is de beste moar ôok de dierste en de mêest verveulende van de twêe.
Toet an 1943 most je da ôok doen in de riviern gelik de Leie en de Mandel. Da is ofgeschaft gewist omda da veel te verveulend wos vôor 't milieu.
De twêede methode is dauwrôot'n. Ierbie bluvn de plant'n geweune but'n stoan en vort de plante weg deur bacteriën en vele reegne: ideoal dus vôo West-Vloandern.
[bewerk'n] Drôogn
Nu is da plante te nat om te bewerk'n dus moe ze gedrôogd weirn. 't Vlas weir nu rechte ipgezet en azô onstoan de bekende vlaskapeln die een specifieke vortende geure ofgeevn.
[bewerk'n] Broak'n en zwiengeln
De veezle is nu wel losgewjikt en gedrôogd moa de reste van de plante angt er nu nog wel an en dadde moe verwidderd weirn. De massinne goat dus jirst de stiengle breekn = broak'n en derekt d'r achtre weirn die stiengels verwidderd = zwiengeln. Nu is da ol in jin massinne mo vroegre wos da e hêel werk vô doagn an e stik. Azô e zwiengelmassinne van vroeger wos ne sôorte meulne die stif zêre ronddroaide wo da je ton de plante moest tusn steek'n. Vele minsn zin doabie ulder andn of viengers ofgesleegn gewist. Oafvoal bestoande ut korte vezels en lemen noem'n ze krootn: oaje doarip sjikt kundje er bollekes van moaken en oafschieten met 'n klakkebusse.
[bewerk'n] Heek'ln
Nu goan de veezels verfind weirn deur te heek'ln. De plante weir deur e ploate mee izzerne pin'n getrokn die oe verder, oe dichter stoan woardeure da je finne vezels kriegt. t' Wird bi schôone in wroengen gedroaid en gegroepeerd in bôot'n. Nu est an den toer van de bôotemesjang om t'vlas te verkôop'n an de verwerkers.
[bewerk'n] Spin'n & weevn
Tut an't heek'ln ein we eigenlik te moakn mee specifieke andeliengn die je aljinne moa ziet bie't verwerk'n van vlas. 't Spin'n en 't weevn doarenteegn kom je bie ol de textielweefsels teegn. Bie 't spin'n zin d'r wel e poar specifieke diengn die je bie de andre stofn nie eit. De droad weird bievôrbeeld in e bad gestook'n mee e skiekundege stoffe die de restjes van de plante wegeet'n zôda je e nog beetre en steevrge veezle kriegt.
