Chi Ngải
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
| Chi Ngải | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ngải cứu Artemisia vulgaris |
||||||||||||
| Phân loại khoa học | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Các loài | ||||||||||||
|
Xem văn bản |
Chi Ngải (danh pháp khoa học: Artemisia) là một chi lớn, đa dạng của thực vật có hoa với khoảng 180 loài thuộc về họ Cúc (Asteraceae). Nó bao gồm các loại cây thân thảo hay cây bụi được biết đến nhờ mùi tinh dầu đặc trưng của nó. Chúng sinh trưởng trong các khu vực nhiệt đới và ôn đới của Bắc bán cầu, thông thường ưa thích các môi trường sinh sống khô hay bán khô. Các lá của chúng tương tự như lá dương xỉ thường có nhiều lông trắng nhỏ bao phủ.
Nó chứa nhiều loài được nhiều người biết đến như ngải đắng (Artemisia absintha), ngải dấm (Artemisia tridentata), ngải cứu (Artemisia vulgaris), thanh hao hoa vàng (Artemisia annua). Các lá có mùi thơm của nhiều loài là các vị thuốc, đôi khi cũng được sử dụng để tạo hương vị, và một số loài là quan trọng. Mọi dạng ngải đều có vị rất đắng.
Artemisia abrotanum, Artemesia pontica và ngải đắng (Artemisia absinthium) chứa thujon, được sử dụng để tạo hương vị cho rượu mùi Absinthe. Mặc dù được sử dụng trong Absinthe, tinh dầu ngải tinh khiết lại là một chất độc thần kinh. Xem: Tai nạn cận kề tử vong do tinh dầu ngải.
Một số loài ngải là các cây trồng. Tất cả các loài ngải có thể sống trên đất cát thoát nước tự do, không được bón phân và nhiều nắng.
Các loài Artemisia bị ấu trùng của một số loài bướm thuộc bộ Lepidoptera ăn. Xem Danh sách các loài thuộc bộ Cánh vẩy ăn ngải.
Mục lục |
[sửa] Một số loài ngải
Ngải đắng hay ngải áp xanh (ngải Absinth) (Artemisia absinthium) được sử dụng để diệt trừ bọ chét và nhậy, cũng như trong sản xuất đồ uống (bia ngải, rượu vang ngải). Rượu khai vị vermouth (từ tiếng Đức Wermut - nghĩa là ngải đắng) là loại rượu vang được tạo hương vị bằng các loại cây tạo mùi vị, nhưng nguyên thủy là từ ngải đắng. Nó cũng được sử dụng trong y học như là thuốc bổ, thuốc dễ tiêu, thuốc hạ sốt và thuốc trừ giun. Nó có nguồn gốc ở khu vực châu Âu và Siberi nhưng hiện nay đã phổ biến ở cả Hoa Kỳ.
Artemisia arborescens L. (Sheeba trong tiếng Ả Rập) là loại ngải cực đắng có nguồn gốc ở vùng Trung Đông được sử dụng trong chè, thông thường cùng với bạc hà. Nó có thể có một vài tính chất của loại chất gây ảo giác.
Vị đắng của mọi phần trên cây ngải cũng được bà vú nuôi dùng để cai sữa bằng cách bôi vào vú, như được đề cập trong Romeo và Juliet Phần I, hồi 3:
- Bà vú nuôi: ...
- Và cô ấy [Juliet] đã bú-Tôi không bao giờ quên điều đó-
- Tất cả các ngày trong cả năm, cho đến ngày:
- Tôi bôi ngải vào đầu vú,
- ...
"Đắng như ngải" là một thành ngữ khá phổ biến.
Shakespeare cũng có đề cập tới cây ngải trong Hamlet.
[sửa] Trong văn hóa của loài người
Ngải (Apsinthos trong các văn bản tiếng Hy Lạp) là "tên gọi của ngôi sao" trong Sách Khải huyền (8:11) (kai to onoma tou asteros legetai ho Apsinthos) mà thánh John Evangelist đã viết ra như là đồ bỏ đi của các thiên thần và rơi xuống nước, làm cho nó đắng đến mức không thể uống. Ngoài sách Khải huyền, còn tới tám tham chiếu khác nữa trong Kinh Thánh có chỉ ra rằng ngải là loại cây cỏ phổ biến trong khu vực và vị đắng dễ sợ của nó đã được biết đến, như là một loại đồ có thể uống được dùng vì một vài lý do nào đó.
Một số người cho rằng Chernobyl được dịch là "ngải" trong ý nghĩa đã nói trên đây của "Apsinthos", nó là "ngải Absinth". Tuy nhiên, dịch chính xác thì nó là ngải cứu, đôi khi được nói đến như là "ngải thường" (xem Chernobyl: Nguồn gốc tên gọi).
Trong văn hóa Nga, một thực tế là các loài thuộc chi ngải được sử dụng khá phổ biến trong y học,và vị đắng của nó gắn liền với các hiệu ứng y học, đã làm cho ngải được coi là biểu tượng của "sự thật cay đắng" mà người bị lừa dối phải chấp nhận (thông thường là tự dối mình).
[sửa] Các loài
|
|
|
|
|
- Artemisia abrotanum L. -- Ngải chanh
- Artemisia absinthium L. -- Ngải Absinth
- Artemisia adamsii Besser
- Artemisia afra : Ngải (đắng) châu Phi
- Artemisia alaskana Rydb. -- Ngải Alaska
- Artemisia alba
- Artemisia alcockii Pamp.
- Artemisia aleutica Hultén -- Ngải Aleutia
- Artemisia amoena Poljakov
- Artemisia annua L. -- Thanh hao hoa vàng
- Artemisia araxina Takht.
- Artemisia arbuscula Nutt. -- Ngải đắng nhỏ, ngải đắng đen
- Artemisia arctica Less. -- Ngải đắng bắc
- Artemisia arctisibirica Korobkov
- Artemisia arenaria DC.
- Artemisia arenicola Krasch. ex Poljakov
- Artemisia argentea (Ngải Madeira?)
- Artemisia argyi H.Lév. & Vaniot
- Artemisia argyrophylla Ledeb.
- Artemisia armeniaca Lam.
- Artemisia aromatica A.Nelson = A. dracunculus ?
- Artemisia aschurbajewii C.G.Aro
- Artemisia australis Less. -- Ngải Oahu
- Artemisia austriaca Jacq.
- Artemisia avarica Minat.
- Artemisia badhysi Krasch. & Lincz. ex Poljakov
- Artemisia balchanorum Krasch.
- Artemisia baldshuanica Krasch. & Zaprjag.
- Artemisia bargusinensis Spreng.
- Artemisia bejdemaniae Leonova
- Artemisia biennis Willd. -- Ngải nhị niên
- Artemisia bigelovii Gray -- Ngải Bigelov
- Artemisia borealis Pall.
- Artemisia borotalensis Poljakov
- Artemisia bottnica Lundstr. ex Kindb.
- Artemisia caespitosa Ledeb.
- Artemisia californica Less. -- Ngải đắng ven biển, ngải đắng California
- Artemisia camelorum Krasch.
- Artemisia campestris L. -- Ngải đắng thường, ngải Thái Bình Dương, ngải dấm đồng
- Artemisia cana Pursh -- Ngải đắng bạc
- Artemisia canadensis : Ngải Canada
- Artemisia capillaris Thunb.
- Artemisia carruthii Wood ex Carruth. -- ngải Carruth
- Artemisia caucasica Willd.
- Artemisia chamaemelifolia Vill.
- Artemisia cina O. Berg & C. F. Schmidt -- Santonica, Levant
- Artemisia ciniformis Krasch. & Popov ex Poljakov
- Artemisia coarctata (???)
- Artemisia commutata Besser
- Artemisia compacta Fisch. ex DC.
- Artemisia cuspidata Krasch.
- Artemisia czukavinae Filatova
- Artemisia daghestanica Krasch. & Poretzky
- Artemisia demissa Krasch.
- Artemisia depauperata Krasch.
- Artemisia deserti Krasch.
- Artemisia desertorum Spreng.
- Artemisia diffusa Krasch. ex Poljakov
- Artemisia dimoana Popov
- Artemisia dolosa Krasch.
- Artemisia douglasiana Bess. -- Ngải Douglas
- Artemisia dracunculus L. -- Thanh hao lá hẹp
- Artemisia dubia Wall.
- Artemisia dubjanskyana Krasch. ex Poljakov
- Artemisia dumosa Poljakov
- Artemisia elongata Filatova & Ladygina
- Artemisia eremophila Krasch. & Butkov ex Poljakov
- Artemisia eriantha Ten.
- Artemisia feddei H.Lév. & Vaniot
- Artemisia fedtschenkoana Krasch.
- Artemisia ferganensis Krasch. ex Poljakov
- Artemisia filifolia Torr. -- Sand Sagebrush, Ngải đắng cát, ngải bạc
- Artemisia flava Jurtzev
- Artemisia franserioides Greene -- ngải đắng dại
- Artemisia freyniana (Pamp.) Krasch.
- Artemisia frigida Willd.
- Artemisia fulvella Filatova & Ladygina
- Artemisia furcata Bieb.
- Artemisia galinae Ikonn.
- Artemisia glabella Kar. & Kir.
- Artemisia glacialis : Ngải Alpine
- Artemisia glanduligera Krasch. ex Poljakov
- Artemisia glauca Pall. ex Willd.
- Artemisia glaucina Krasch. ex Poljakov
- Artemisia globosa Krasch.
- Artemisia globularia Cham. ex Bess. -- Ngải tía
- Artemisia glomerata Ledeb. -- ngải khúc, ngải Alpine Thái Bình Dương
- Artemisia gmelinii Webb ex Stechmann -- Ngải Gmelin
- Artemisia gnaphalodes Nutt.
- Artemisia gorjaevii Poljakov
- Artemisia gracilescens Krasch. & Iljin
- Artemisia gurganica (Krasch.) Filatova
- Artemisia gypsacea Krasch., Popov & Lincz. ex Poljakov
- Artemisia halodendron Turcz. ex Besser
- Artemisia halophila Krasch.
- Artemisia heptapotamica Poljakov
- Artemisia hippolyti Butkov
- Artemisia hololeuca M.Bieb. ex Besser
- Artemisia hulteniana Vorosch.
- Artemisia incana (L.) Druce
- Artemisia insulana Krasch.
- Artemisia insularis Kitam.
- Artemisia integrifolia L.
- Artemisia issykkulensis Poljakov
- Artemisia jacutica Drobow
- Artemisia japonica Thunb.
- Artemisia juncea Kar. & Kir.
- Artemisia karatavica Krasch. & Abolin ex Poljakov
- Artemisia karavajevii Leonova
- Artemisia kaschgarica Krasch.
- Artemisia kauaiensis (Skottsberg) Skottsberg -- Ngải Kauai
- Artemisia keiskeana Miq.
- Artemisia kelleri Krasch.
- Artemisia kemrudica Krasch.
- Artemisia knorringiana Krasch.
- Artemisia kochiiformis Krasch. & Lincz. ex Poljakov
- Artemisia koidzumii Nakai
- Artemisia kopetdaghensis Krasch. ex Poljakov
- Artemisia korovinii Poljakov
- Artemisia korshinskyi Krasch. ex Poljakov
- Artemisia krushiana Bess. -- Ngải Krush
- Artemisia kulbadica Boiss. & Buhse
- Artemisia kuschakewiczii C.G.A.Winkl.
- Artemisia laciniata Willd. -- Ngải Siberi
- Artemisia laciniatiformis Kom.
- Artimisia lactiflora
- Artemisia lagocephala (Besser) DC.
- Artemisia lagopus Fisch. ex Besser
- Artemisia latifolia Ledeb.
- Artemisia ledebouriana Besser
- Artemisia lehmanniana Bunge
- Artemisia leontopodioides Fisch. ex Besser
- Artemisia lessingiana Besser
- Artemisia leucodes Schrenk
- Artemisia leucophylla (Turcz. ex Besser) Pamp.
- Artemisia leucotricha Krasch. ex Ladygina
- Artemisia lindleyana Bess. -- Ngải sông Columbia
- Artemisia lipskyi Poljakov
- Artemisia littoricola Kitam.
- Artemisia longifolia Nutt. -- Ngải lá dài
- Artemisia ludoviciana Nutt. -- Ngải xám, ngải trắng
- Artemisia macilenta (Maxim.) Krasch.
- Artemisia macrantha Ledeb.
- Artemisia macrobotrys Ledeb. -- Ngải Yukon
- Artemisia macrocephala Jacq. ex Besser
- Artemisia macrorhiza Turcz.
- Artemisia maracandica Bunge
- Artemisia maritima L. -- Ngải biển
- Artemisia marschalliana Spreng.
- Artemisia martjanovii Krasch. ex Poljakov
- Artemisia mauiensis (Gray) Skottsberg -- Ngải Maui
- Artemisia maximovicziana Krasch. ex Poljakov
- Artemisia medioxima Krasch. ex Poljakov
- Artemisia messerschmidtiana Besser
- Artemisia michauxiana Bess. -- Ngải Michaux
- Artemisia mogoltavica Poljakov
- Artemisia mongolica (Besser) Fisch. ex Nakai
- Artemisia mongolorum Krasch.
- Artemisia montana (Nakai) Pamp.
- Artemisia mucronulata Poljakov
- Artemisia multisecta Leonova
- Artemisia namanganica Poljakov
- Artemisia nesiotica Raven -- Ngải đảo
- Artemisia nigricans Filatova & Ladygina
- Artemisia norvegica Fries -- Ngải Na Uy
- Artemisia nova A. Nels. -- Ngải đen
- Artemisia obscura Pamp.
- Artemisia obtusiloba Ledeb.
- Artemisia oelandica (Besser) Krasch.
- Artemisia olchonensis Leonova
- Artemisia oliveriana J.Gay ex Besser
- Artemisia opulenta Pamp.
- Artemisia packardiae J. Grimes & Ertter -- Ngải Packard
- Artemisia pallasiana Fisch. ex Besser
- Artemisia palmeri Gray -- Ngải San Diego
- Artemisia palustris L.
- Artemisia pannosa Krasch.
- Artemisia papposa Blake & Cronq. -- Ngải Owyhee
- Artemisia parryi Gray -- Ngải Parry
- Artemisia pattersonii Gray -- Ngải Patterson
- Artemisia pectinata Pall.
- Artemisia pedatifida Nutt. -- Ngải chân chim
- Artemisia pedemontana Balb.
- Artemisia persica Boiss.
- Artemisia pewzowii C.G.A.Winkl.
- Artemisia phaeolepis Krasch.
- Artemisia polysticha Poljakov
- Artemisia pontica L. -- Roman Wormwood
- Artemisia porrecta Krasch. ex Poljakov
- Artemisia porteri Cronq. -- Ngải Porter
- Artemisia prasina Krasch. ex Poljak.
- Artemisia proceriformis Krasch.
- Artemisia prolixa Krasch. ex Poljak.
- Artemisia punctigera Krasch. ex Poljakov
- Artemisia purshiana Besser
- Artemisia pycnocephala (Less.) DC.
- Artemisia pycnorhiza Ledeb.
- Artemisia pygmaea Gray -- Ngải lùn Pygmy
- Artemisia quinqueloba Trautv.
- Artemisia remotiloba Krasch. ex Poljakov
- Artemisia rhodantha Rupr.
- Artemisia rigida (Nutt.) Gray -- Ngải Scabland
- Artemisia rothrockii Gray -- Ngải Timberline
- Artemisia rubripes Nakai
- Artemisia rupestris L. -- Ngải đá
- Artemisia rutifolia Stephan ex Spreng.
- Artemisia saissanica (Krasch.) Filatova
- Artemisia saitoana Kitam.
- Artemisia salsoloides Willd.
- Artemisia samoiedorum Pamp.
- Artemisia santolina Schrenk
- Artemisia santolinifolia Turcz. ex Besser
- Artemisia santonica L.
- Artemisia saposhnikovii Krasch. ex Poljak.
- Artemisia schischkinii Krasch.
- Artemisia schmidtiana -- Ngải sa tanh
- Artemisia schrenkiana Ledeb.
- Artemisia scoparia Waldst. & Kit. -- Ngải thân đỏ
- Artemisia scopiformis Ledeb.
- Artemisia scopulorum Gray -- Ngải đắng Alpine, ngải lùn
- Artemisia scotina Nevski
- Artemisia senjavinensis Bess. -- Ngải Bắc Cực
- Artemisia selengensis Turcz. ex Besser
- Artemisia semiarida (Krasch. & Lavrenko) Filatova
- Artemisia senjavinensis Besser
- Artemisia sericea Weber ex Stechm.
- Artemisia serotina Bunge
- Artemisia serrata Nutt. -- Ngải răng cưa
- Artemisia spinescens (đồng nghĩa Picrothamnus desertorum) : Ngải nụ
- Artemisia sieversiana Willd.
- Artemisia skorniakowii C.G.A.Winkl.
- Artemisia sogdiana Bunge
- Artemisia songarica Schrenk
- Artemisia spicigera K.Koch
- Artemisia splendens Willd.
- Artemisia stelleriana Bess. -- ngải bà già, ngải bờ biển
- Artemisia stenocephala Krasch. ex Poljak.
- Artemisia stenophylla Kitam.
- Artemisia stolonifera (Maxim.) Kom.
- Artemisia subarctica Krasch.
- Artemisia subchrysolepis Filatova
- Artemisia sublessingiana Krasch. ex Poljakov
- Artemisia subsalsa Filatova
- Artemisia subviscosa Turcz. ex Besser
- Artemisia succulenta Ledeb.
- Artemisia suksdorfii Piper -- ngải bờ biển
- Artemisia sylvatica Maxim.
- Artemisia szowitziana (Besser) Grossh.
- Artemisia tanacetifolia L.
- Artemisia taurica Willd.
- Artemisia tenuisecta Nevski
- Artemisia terrae-albae Krasch.
- Artemisia tianschanica Krasch. ex Poljak.
- Artemisia tilesii Ledeb. -- Ngải Tilesius
- Artemisia tomentella Trautv.
- Artemisia tournefortiana Rchb.
- Artemisia transbaicalensis Leonova
- Artemisia transiliensis Poljakov
- Artemisia trautvetteriana Besser
- Artemisia tridentata Nutt. -- Ngải đắng lớn, ngải xanh, ngải đen
- Artemisia tridentata parsihii : ngải đắng lớn
- Artemisia tridentata spiciformis : ngải đắng lớn
- Artemisia tridentata tridentata : ngải đắng lớn
- Artemisia tridentata vasayana : ngải đắng lớn miền núi
- Artemisia tridentata wyomingensis : ngải đắng lớn Wyoming
- Artemisia tridentata xericensis : ngải đắng lớn
- Artemisia triniana Besser
- Artemisia tripartita Rydb. -- Ngải ba đỉnh
- Artemisia tripartita rupicola : Ngải ba đỉnh Wyoming
- Artemisia tripartita tripartita
- Artemisia turanica Krasch.
- Artemisia turcomanica Gand.
- Artemisia umbelliformis Lam. -- ngải Alp
- Artemisia unalaskensis Rydb.
- Artemisia vachanica Krasch. ex Poljak.
- Artemisia valida Krasch. ex Poljak.
- Artemisia verlotiorum Lamotte
- Artemisia villarsii Gren. & Godr. = A. eriantha
- Artemisia viridis Willd.
- Artemisia vulgaris L. -- ngải điệp, ngải cứu
- Artemisia vulgaris kamtschatica : ngải cứu
- Artemisia vulgaris vulgaris : ngải cứu.
- Artemisia vulgaris coarctata
- Artemisia vulgaris indica - ngải dại
- Artemisia vulgaris verlotorum
