Sirius
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Konu başlıkları |
[değiştir] Astronomide Sirius
Sirius (Akyıldız, Köpek Yıldızı, Yunanca: Seirios), Büyük Köpek Takımyıldızı'nda yer alan çift yıldız.
| Yıldızın adı | : | Sirius A/B (Bayer: Alpha Canis Majoris, Flamsteed: 9 Canis Majoris) |
| Takımyıldızı | : | Büyük Köpek (Latince: Canis Major, İngilizce: Great Dog) |
| Görünür büyüklüğü | : | -1,46 |
| Mutlak büyüklüğü | : | 1,4 |
| Spektrum türü | : | A1V/DA2 |
| Uzaklığı | : | 8.6 ışık yılı |
Sirius, -1,46 büyüklüğüyle gökyüzünün en parlak yıldızıdır. Gökyüzündeki herhangi bir yıldızdan yaklaşık iki kat daha parlaktır. Eski Mısırlılar için Nil nehrinin yükselmesinin, dolayısıyla gelecek hasat mevsiminin iyi geçeceğinin bir belirtisi sayıldığı için kutsaldı. Pek çok eski Mısır tapınağı, iç odaları Sirius'u görecek biçimde inşa edilmişti. Helen döneminde Sirius'un şafak vakti yükselişi yaz mevsiminin en sıcak günlerine denk geldiği için, yıldıza Yunanca Seirios (kavurucu) adı verilmişti. İngilizcede yaz mevsiminin en sıcak günlerine verilen dog days (köpek günleri) adı da Köpek Yıldızı'ndan gelmektedir.
Güneş ve Ay'ın çekim kuvvetlerinin etkisiyle, Dünya'nın ekvator bölgesindeki şişkinlik, gezegenin eksensel hareketinde bir tereddüte (titreme) yol açmaktadır. Buna bağlı olarak 26.000 yılda bir oluşan yörüngesel salınım, yıldızların gökyüzündeki konumlarını da yavaş yavaş değiştirmektedir. Bu nedenle Sirius, geçmişe göre daha geç doğmakta ve artık yıldızın şafak vakti yükselişi, eskiden olduğu gibi yaz mevsiminin en sıcak günlerine denk gelmemektedir.
Sirius, Dünya'nın her yerinden görülebilir. Kuzey yarımküreden en iyi görüldüğü dönem ise kış aylarıdır. Yıldızı bulmak için Avcı Takımyıldızı yol gösterici olarak alınabilir. Sirius, Avcı'nın kuşağında yer alan üç yıldızın yaklaşık 20 derece güneydoğusundaki en parlak yıldızdır. Avcı Takımyıldızı kış aylarında pek çok yıldız ve takımyıldızı bulmakta yol göstericidir. Avcı Takımyıldızı'nda yer alan kırmızı dev Betelgeuse, Küçük Köpek Takımyıldızı'nda yer alan Procyon ve Sirius Kış Üçgeni olarak adlandırılır.
Sirius, Güneş'ten 23 kat daha parlak beyaz bir yıldızdır. Spektrum türü A olan beyaz yıldızlar, evrendeki yıldızların yaklaşık %1'ini oluştururlar. Sirius'un yüzey sıcaklığı 9.900 santigrat derecedir. Çapı, Güneş'in çapının yaklaşık 2 katı, kütlesi ise Güneş'in kütlesinin 2,4 katıdır. Yıldızın Dünya'dan uzaklığı yaklaşık 8,6 ışık yılıdır. Sirius, Dünya'ya en yakın yıldızlardan biridir ve yakınlık bakımından 7. sırada yer alır. Kimi kaynaklar Alfa Centauri yıldız sisteminde yer alan üç yıldızı tek bir yıldız saydıklarından, Sirius'un Dünya'ya 5. en yakın yıldız olduğunu yazarlar.
1844 yılında, Sirius'un hareketindeki düzensizliği farkeden Alman gökbilimci Friedrich Bessel, buna, o güne dek saptanamamış bir eş yıldızın yol açıyor olabileceğini ileri sürdü. 1862'de Amerikalı gökbilimci Alvan Clark, o dönemin en güçlü teleskoplarından biri olan 47 cm.'lik mercekli teleskobuyla Sirius'un gerçekte çift yıldız olduğunu ortaya çıkardı. Daha sonra ise, Sirius'un eşi olan ve "Sirius B" olarak adlandırılan yıldızın bir beyaz cüce olduğu kanıtlandı. Eşinden daha büyük ve parlak olan Sirius'a ise "Sirius A" adı verildi.
Sirius A, hidrojen yakıtını tüketerek ömrünü tamamlamış ve bugün artık "sönmüş" bir yıldız olan eşinden 10.000 kez daha parlaktır. Biri sönmüş olan iki yıldız, birbirleri çevresindeki dolanımlarını yaklaşık 50 yılda tamamlarlar. Sirius B, son derece yoğun bir yıldızdır. Çapı 12.000 km. kadar, yani hepi topu Dünya'nın boyutlarında olmasına karşın, kütlesi Güneş'in kütlesinin yaklaşık %98'i kadardır. Sirius B o kadar yoğundur ki, yıldızdan alınacak 16cm.3'lük maddenin Dünya'daki ağırlığı 2,25 tondur. Yüzey sıcaklığı ise 44.900 santigrat derecedir.
[değiştir] Kaynakça
- Microsoft Encarta96 Encyclopedia
- "The 10 Brightest Stars", Pedro Braganca
- hubblesite.org
[değiştir] Sirius hakkındaki diğer astronomik bilgiler
Büyük Köpek takımyıldızının alfa (A) ve beta (B) yıldızlarının oluşturduğu “çiftyıldız”.A-1 tayf sınıfında yer alan Sirius-A, 2.366.400 km.’lik çapıyla Güneş’in 2.3 katı bir kütleye sahiptir, 10 bin Kelvin (yaklaşık 25.000 santigrat) derecesindeki yüzey ısısıyla Güneş’ten 4 bin Kelvin derece daha sıcaktır, Güneş’in 23 katı bir aydınlatma gücüne sahiptir, Güneş’ten 23 kat daha büyük enerji açığa çıkarmaktadır, Güneş’ten 40 kez daha parlaktır ve “görünürdeki parlaklığı” bakımından gökyüzünün en parlak yıldızıdır. Güneş Sistemi’ne en yakın ikinci yıldız sistemi olan ikinci yıldız olan Büyükköpek Takımyıldızı’nda bulunan Dünya’dan 8,6 ışık yılı uzaklıkta yer alan Sirius astronomlara göre bir çiftyıldızdır. Yani, birbirleri çevresinde dönerek giden iki yıldızdan (Sirius–A ve Sirius–B) oluşur. Sirius–B bir “ak–cüce” yıldızdır. İlk keşfedilen ak-cüce’dir. Dünya gezegeninden daha küçüktür. Küçük olmasına karşın çok ağırdır, bir santimetreküp maddesi 33 ton gelir. Yeryüzünde bu kadar ağır bir element yoktur. Sirius-B’nin oluştuğu madde ya da elementin ağırlığı, yeryüzündeki en ağır element olan osmiyum’un 1.500.000 katıdır. Kimi astronomlara göre de Sirius–B tümüyle, evrim geçirmiş bir elementten veya bir tür “yoğun demir”den oluşmaktadır. (Sirius-A da Sirius-B’den aldığı ağır elemanlar sayesinde, güneşten 7 kat fazla demir içermektedir.) Sirius-B’nin yüzeyi Dünya’daki en sert nesne kabul edilen elmastan 300 kere daha serttir. Kendi etrafındaki inanılmaz dönüş hızı dakikada 23 (22) kezdir. Kadiri 7.1 olan Sirius–B, yüzey sıcaklığının 10.000 C° olmasına karşın, diğer yıldızlara oranla son derece küçük olduğundan (çapı 12.000 km. olup Sirius–A’dan 160.000 kez küçüktür) ve Sirius-A’dan 10.000 kez daha az parlak olduğundan Sirius–A’nın aksine, parlak görülmez, Dünya’dan teleskopla bile zor görülür. Fakat çekim alanı Dünya’nınkinden 350.000 kez daha güçlü olan Sirius-B çevresindeki nesnelere müthiş bir çekim gücü uyguladığından, kendisinden 160.000 kez büyük olmasına karşın Sirius–A’yı çekimiyle etkileyebilmekte ve birbirleri çevresinde dönmektedirler. Sirius-A ve Sirius-B’nin yarıçap, yoğunluk ve kütle bakımından Güneş ile karşılaştırmalı ölçümleri NASA tarafından şöyle açıklanmıştır:Güneş'in yarıçapı(solar radii), yoğunluğu ve kütlesi 1.0 olarak kabul edildiğinde,sirius-A'nınkiler, sırasıyla 1.9,0.335 ve 2.3 olup, Sirius-B'ninkiler ise0.022, 90.00 ve 0.99'dur.Sirius Sistemi’nde üçüncü bir yıldızın daha varolduğu 1995’te astronomlarca onaylanmıştır.
[değiştir] Sirius yıldızının farklı dillerdeki adları
- “Sothis” (eski Mısırlılar’da)
- “Sigi” (Dogonlar’da)
- “Sigo” (Bambara’larda)
- “Şira” (Araplar’da)
- “Seirios” (Hellenler'de)
- “Sirius” (Romalılar’da)
- “Kak-si-sa” veya “Kak-si-di” (Asur-Babil’de)
- “Kak-si-si” (Hititler’de)
- “Tistirya“, “Tishtrya” veya “Tiştria” (Zerdüştçülüğü benimsemiş kavimlerde)
- “Sima Kayne” (Bozolar’da)
- “Sirona” (Galyalılar’da)
- "Hu-Şi" (Çinliler’de)
[değiştir] Sembolizmde Sirius
Tradisyonlarda Sirius Sistemi ile ilişkilendirilen biçimsel semboller üç uçlu yaba, yay ve ok, hayvansal semboller kurt ya da köpek ve yunus, sayısal semboller ise 3, 22, 23, 44, 49 ve 50'dir.
[değiştir] Kutsal metinlerde Sirius
Sirius yörüngesi, hemen hemen tüm adlarındaki iki ortak harf olan “s” ve “i”yi andırırcasına, bir eksen üzerinde dolanan “S”lere benzer. Sirius–A ve Sirius–B böylece, biri küçük biri büyük basık halkaların sırayla birbirini izlemesinden oluşan bir zinciri andırırcasına çift yaylar çizerler. Dolanma süresi astronomlarca 49,9 yıl olarak hesaplanmıştır. Sirius (Arapça adıyla Şi’ra) Kuran’da adı geçen tek yıldız olup, kendisinden Necm (Arapça’daki anlamı yıldızdır) suresinde söz edilir. Bilindiği gibi, Sirius-A ve Sirius-B yıldızları birbirleri çevresinde her 49,9 yılda bir çift yay çizerek dolanırlar. İlginç rastlantı şu ki, sözkonusu yıldızdan surenin 49’uncu ayetinde söz edilmekte olup, aynı surenin 9’uncu ayetinde iki yıldızın yörüngelerini ima edercesine “iki yay” ifadesi geçmektedir. Her iki ayetin sayılarını yani 49 ve 9’u yan yana getirildiğinde ise sözkonusu yıldızların son zamanlarda saptanmış dolanım süreleri olan 49,9 (yıl) sayısının oluştuğu görülmektedir.Sirius yıldızından Zend Avesta'da da söz edilir. Birçok kutsal metinde sözü edilen tek yıldız olan Sirius, yeryüzündeki birçok uygarlık için de en kutsal yıldız olmuştur.
[değiştir] Dogonlar'da Sirius
Sirius yıldızına en fazla önem vermiş topluluklardan biri Afrika'nın Mali Cumhuriyeti'nde yaşayan Dogonlar'ın Sirius ile ilgili olarak inanışları şöyledir:
Po tohumunun en yüksek gök katındaki ifade edicisi, temsil edicisi ve kopyası Sirius-B yıldızıdır (Po-tolo). Po tohumu alemi döndürmeyi bitirmiş olduğundan dış zar Sirius-B’ye dönüştü. Sirius-B’de Po’nun döndürmüş olduğu alemin kanından arta kalan kısım vardır. Bu, onun yarattığı her şeyin kanından arta kalan kısımdır. Sirius-B küçük olmasına karşın en ağır yıldızdır. Tüm yıldızların ilki Sirius-B’dir. Alemdeki her şey onda vardır. O âlemin desteği, dayanağı, yıldızların direğidir. Âlem Sirius-B yıldızının sayesinde dönmektedir. Sirius Sistemi Güneş Sistemi’mizle evlenmiş bulunmaktadır. Dünya’ya Sirius-B yıldızından Nommo’nun gemisi ile aktarılan tohumlar yalnızca Dünya üzerinde değil, yaratılan tüm “üst üste konulmuş alemler” de çimlenip çoğaldılar. Dünya’ya kelâmın hepsi açıklanmadı, daha gelecektir. Emirler Sirius-B'den Sirius-A'ya Sirius-C vasıtasıyla aktarılmaktadır.
[değiştir] Eski uygarlıklarda Sirius
Antikçağ ezoterizminde, Çin’de, eski Mısır’da, bazı Afrika kabilelerinde, Mezopotamya’da, Anadolu’da yaşamış Hititler ve Urartular’da, Hopi kızılderililerinde, şamanist Türkler’de ve kimi araştırmacılara göre yitik uygarlıklardan Mu ve Atlantis’te her zaman önemini korumuştur. Kimilerine göre bu yıldıza bu kadar önem verilmesinin nedeni, Dünya’nın görünmez idarecilerinin Dünya üzerindeki sevk ve idarelerini bu yıldız varlıkları aracılığıyla gerçekleştiriyor olmalarıdır. Sirius yıldızının bu rolü hakkında bilgi veren kişilerden biri Lori Tostado’dur. Bir iddiaya göre, yitik Mu kıtasına tektanrılı dinin indirilmesinden beri gezegenimizde Sirius kültürü hakimdir. Sirius konusunda internette çoğu tutarsız görünmekle birlikte sayısız yorum yapılmıştır.
[değiştir] Ayrıca bakınız
[değiştir] Kaynaklar:
Dogonlar'da Sirius Gizemi,Alparslan Salt, Ruh ve Madde Yayınları,1984
Sirius Gizemi, Robert K. Temple,Ruh ve Madde Yayınları,1999
