Yunanca

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Yunanca Ελληνικά (Elliniká)
Konuşulduğu ülkeler:	Yunanistan, Kıbrıs Rum Kesimi, ABD, Avustralya, Kanada, Almanya, İngiltere
Konuşan kişi sayısı:	14 - 19 Milyon arası
Sıralama:	61
Dil Grubu Sınıflandırma:	Hint-Avrupa Dilleri Proto-Grek Yunanca
Resmî Durum
Resmî dil olduğu ülkeler:	Yunanistan, Kıbrıs Rum Kesimi ve Avrupa Birliği
Dili düzenleyen kurum:	-
Dil Kodları
ISO 639-1	el
ISO 639-2	gre (B)
SIL
Ayrıca bakınız: Dil – Dil aileleri Vikipedi'nin Yunanca versiyonu

Modern Yunanca, Halk Yunancası ya da Yunanca söylenişiyle Demotiki (Yun. δημοτική "Đimotiki" okunur) 1976'dan beri Yunanistan'ın ve Kıbrıs Rum Yönetimi'nin resmî dilidir. Yunanca (Ελληνικά - Elinika) 3000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Hint-Avrupa dil ailesine aittir. Antik Yunanca Klasik Yunan uygarlığının dili olarak kullanılmıştır. Modern Yunanca Antik Yunanca'dan oldukça farklı olmakla beraber köken olarak ona dayanır. Yunanca, Yunan Alfabesi kullanılarak yazılır.

Modern Yunanca dünyada, çoğunluğu Yunanistan'da olmakla beraber, Avustralya, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan yaklaşık 15 milyon kişinin anadilidir. Türkiye'de anadili Yunanca olan yaklaşık 2000 Rum olduğu sanılmaktadır. Bunların hemen hemen hepsi İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada'da yaşar. Günümüzde Yunanistan ve Kıbrıs'tan Türkiye'ye göç eden Yunanca (ya da Rumca) konuşan (konuşabilen) kayda değer Türk de vardır.

[değiştir] Tarihçe

Yunanistan'ın kurulmasıyla Devletin Resmi dili Kathareuousa ilan edildi. Okullar ve resmî dairelerde sadece bu diyalekt kullanıldı; ancak halk bu diyalekte yabancı olduğundan evlerde ve sokaklarda Halk Yunancası (Demotiki) konuşulmaya devam edildi.

Demotiki'de bir takım bozulmalar olunca 1964'de okullarda Demotiki'nin de okutulmasına izin verildi.

Bu çift dillilik 1976 yılına kadar devam etti. 1976'da Yunanistan’da çıkan bir kanun ile Kathareuousa devletin resmi dili olmaktan çıkartıldı ve Demotiki resmi dil haline getirildi böylece okul, resmî daire ve evlerde konuşulan dilin aynı olması sağlandı.

1982 yılında kabul edilen ikinci bir kanunla Politonik (Polytonic) sistem terk edilip Monotonik (Monotonic) sisteme geçilmiştir. Yani kelime üzerlerinde vurgulu heceyi belirtmek için kullanılan aksan işaretleri üç çeşitten teke indirgenmiştir. Bu reform tutucu çevrelerce büyük bir tepkiyle karşılanmış ve "Yunanca'nın Katli" olarak yorumlanmıştır. Bugün dahi tutucu çevreler hala Politonik sistemi kullanmakta ısrar etmektedirler. Fakat gazete, dergi, medya ve devlet yeni düzeni sürdürmektedir.

Yunan ve Türk kültürünün yüzyıllarca içiçe olması, kültürler arasında büyük etkileşim yaratmıştır. Türkçe'deki meyve, sebze ve balıkçılık terimlerinin çoğu Yunanca'dan dilimize girmiştir. Birçok şehir ismi, denizcilik ile ilgili terimlerin çoğu Yunan kaynaklıdır. Bunun yanında Yunanca'da da Türkçe'den girmiş binlerce kelime vardır.

[değiştir] Dilin Başlıca Şiveleri

Demotiki (Δημοτική)

Demotiki, Kıbrıs Rum Kesimi, Yunanistan ve adalarında halkın konuştuğu şivedir. Eğitim, basın-yayın, devlet organları bu şiveyi kullanır. Yunanistan'ın bugünkü resmî şivesi Demotiki'dir.

Kathareuousa (Καθαρεύουσα)

19. yüzyılda Adamantios Korais'in büyük çabalarıyla, Antik Yunanca ile Modern Yunanca arasındaki geçişi en iyi temsil eden, modern sözcüklere eski Yunanca'dan karşılıklar bulmak, Yunan dilini Avrupa ve özellikle Türkçe kökenli sözcüklerden kurtarmak için hazırlanmış bir şivedir. Her ne kadar 1976'ya kadar devletin resmî dili olarak kabul edilse de, halkın Demotiki şivesini konuşması engellenememiş, okullardaki zorunlu Katareuousa şivesindeki eğitim kaldırılmış, devlet yazışmaları ve medyada da kullanımı durdurulup resmi dil olmaktan çıkarılmıştır.

Tsakonika (Τσακωνικά)

Yunanca'dan ayrı bir dil olacak kadar anadilden ayrılmış bir lehçedir. Yunanistan'ın Mora Yarımadası'nda yaklaşık 3000 kişinin anadilidir.

Pontus (Ποντιακά)

Pontus şivesi, büyük çoğunluğu devletler arası mübadelede Yunanistan'a göçmüş Trabzonlu Pontus Rumları tarafından, bugün hâlâ Yunanistan'da varlığını sürdüren grup tarafından konuşulmaktadır. 4000'i Türkiye'de, 200.000'i Yunanistan'da olmak üzere toplam 325.000 kişi tarafından konuşulur. Türkçe ve diğer Kafkas dillerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Türkiye'de (Trabzon ili sınırları içinde) Pontus şivesinin ana dil olduğu yerler şunlardır:

Tonya (17 köy)
Sürmene (6 köy)
Çaykara (17 köy)
Dernekpazarı (13 köy)
Uzungöl (6 köy)
Maçka, Torul, Yağlıdere, Santa

Kapadokya (Καππαδοκικά)

Kapadokya şivesi, Bizans Yunancası'ndan doğmuş, Orta Anadolu'da konuşulmuş bugün ise ölmek üzere olan şivelerden biridir. 1071 yılında Malazgirt Meydan Savaşı'ndan sonra Kapadokya şivesinin Yunanca konuşulan diğer yerlerle bağlantısı kesildiğinden, bu tarih, şivenin gelişim sürecinin durmasının başlangıcıdır. Bununla birlikte, Türkçe çoğunluk dili hâlini almıştır. İki halk arasındaki hızlı kültürel etkileşim Yunanca'dan ayrılmaya başlamış olan Kapadokya şivesini, daha da başka bir çehreye bürümüştür. Türkçe seslerden, sesli uyumlarına kadar birçok konuşma ve yazı kuralı bu dile girmiştir. Yunanca'da hiç bulunmayan, Ü, Ö, Ş, Ç seslerinden, cümledeki öge dizilişine kadar birçok kural bu dile geçmiştir.

Güney İtalya (Κατωιταλικά)

İtalya'nın Yunanistan'a en yakınlaştığı yerlerde, Apulia ve Kalabriya bölgelerinde konuşulan şivedir. Çok öncelerde buralarda koloni kurmuş Yunanlar tarafından konuşulmaktadır ve ortaçağ Yunanca'sından çok fazla etkilenmiştir.

Yevanika

Yevanika, artık konuşanı bulunmayan Yunan şivelerinden biridir. Uzun yıllar Musevî Yunanlar tarafından konuşulmuştur. Şivenin yazımı için çoğu zaman İbranî alfabesi kullanılmıştır. Konuşanlarının Yunan, Türk ve Bulgar toplulukları ile kaynaşmasından, İsrail Devleti bağımsızlığını ilân edince, kişilerin buraya göç etmesinden ve Musevîlerce kutsal sayılan İbranîce'nin İsrail'de resmî dil kabul edilmesinden dolayı, Yunanca'nın bu şivesi ölmüştür.

[değiştir] Dilin Genel Yapısı

Yunanca'da bakıldığında ilk göze çarpan sesli harfler üzerindeki vurgulardır. Yunanca'da Τόνος olarak adlandırılan bu vurgu işaretleri, gerek kelimenin telâffuzunu, gerek ise anlamını değiştirebilir. İki ve ya daha fazla heceye sahip tüm sözcüklerde vurgu olur. Çoğu zaman verilen şu örneği incelediğimizde vurgu işaretinin önemini görebiliriz:

Είμαι γερός: "Ben sağlıklıyım" diyoruz; fakat vurguyu yanlış yerde kullanırsak, anlam tamamen değişir:

Είμαι γέρος: "Ben ihtiyarım".

Yunanca'da tek heceli sözcüklerde vurgu kullanılmaz, fakat bu kuralın üç istisnası vardır:

πού (pu): nereye
πώς (pos): nasıl
ή (i): veya, yada.

Türkçe'de sözcüklerde vurgu daima son hecede bulunur. Fakat şehir isimlerini ele aldığımızda, vurgunun nasıl değiştiğini görürüz. Uşak ve uşak iki aynı kelime olmasına rağmen, anlamı il olan Uşak kelimesinde vurgunun birinci heceye kayması nedeniyle, aklımızda iki farklı kavram oluşur. Eğer bunu vurgu işareti ile belirtecek olsaydık;

Úşak: Bir il
Uşák: Erkek hizmetçi

Áydın: Bir il
Aydín: Düşünür, âlim

Denízli: Bir il
Denizlí: Denizi olan bölge

Bódrum: Bir tatil yöremiz
Bodrúm: Evlerin alt katlarındaki depo

Éyüp: İstanbul'un bir ilçesi
Eyűp: Bir bay ismi

Yunanca harf bakımından yetersiz bir alfabeye sahipmiş gibi görünmektedir. Dilde karşılığı olan birçok sese özel harf bulunmazken, dilin genelinde Türkçe'deki, Ö, Ü, C, Ç, I, H, J, Ş sesleri bulunmaz. Bunun aksine Türkçe'de de Yunanca'daki Θ θ Δ δ Χ χ (Χχ = Türk şiveleri hariç) sesleri bulunmaz.

Yunanca'da fiiler, ve sıfatlar Almanca'dakine benzer bir şekilde çekimlenir. Üç ana fiil çekim türü vardır. Fakat bazı düzensiz fiiler bu üç kurala da uymayabilir. Türkçe'de olduğu gibi, çekimli fiilden önce özne kullanmaya gerek yoktur. Yâni; Ben gidiyorum yerine Gidiyorum dememiz gibi. Fakat Türkçe'dekinin aksine bu dilde sıfatlar da çekimlenir. Sıfatlar da çekimlenirken cinsiyet baz alınır. Yunanca'da isimler, eril, dişi ve nötr olarak üçe ayrılır. Dişi isimler η, eril isimler ο, nötr isimler ise το artikeli ile belirtilir. Bu kavram Türk diline yabancı bir kuraldır. Türkçe ve herhangi bir akrabasında isimlerden önce tanımlık kullanılmaz.

[değiştir] Yunan Alfabesi

σ/ς

Harfler için detaylı bilgi: Yunan Alfabesi.

[değiştir] Temel Bilgiler

Doğum Tarihi: MÖ X. yy civarı.
Doğum Yeri: Yunanistan.
Kökeni: Fenike alfabesi.
Sistemi: Alfabetik.
Göstergeler: 24 harf
Okuma yönü: Sağdan sola daha sonra “bustrofedon” denilen şekilde ve en nihayet soldan sağa doğru.
Kullanan diller: Yunanca, matematik ve bilimsel dil için de kullanılır
Bilinen en eski belge: MÖ VII. yy’dan kalma Yunan şehri Dreros’un kanunları (yasal kararname).

[değiştir] Yunanca Bir Metin Örneği

Η Δημοκρατία της Τουρκίας είναι μία χώρα που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Ασία με ένα μικρό τμήμα της επικράτειας της (3%) στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μέχρι το 1922, η χώρα ήταν το κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η χερσόνησος της Ανατολίας, που βρίσκεται ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο Θάλασσα συγκροτεί το βασικό τμήμα της χώρας. Η Τουρκία συνορεύει δυτικά με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ανατολικά με τη Γεωργία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, νότια με το Ιράκ και τη Συρία. Yunan Wiki'si

[değiştir] Temel Söz Dağarcığı

Ναι (Ne): Evet
Όχι (Óħi): Hayır
Σας ευχαριστώ (Sas efharisto): Teşekkür ederim
Δεν είναι τίποτα (Đen ine tipota): Birşey değil
Με συγχωρείτε (Me sighorite): Affedersiniz
Παρακαλώ (Parakalo): Lütfen
Πολύ καλά (Poli kala): Pek âlâ
Με λένε ... (Me lene ...): Adım ...'dir
Είμαι ... χρόνων (İme ... ħronon): ... yaşındayım
Καλημέρα (Kalimera): Günaydın
Χαίρετε (Ħerete): Merhaba
Καληνύχτα (Kaliniħta): İyi geceler
Πώς είστε; (Pos iste): Nasılsınız? (Soru işareti olarak ";" kullanılır)

[değiştir] Benzer Kelimeler

Aγγαρεία (angaria): Angarya
Αχούρι (ahuri): Ahır
Αχλάδι (ahlađi): Armut, Ahlat
Αυλή (avli): Avlu
Βαγόνι (vagoni): Vagon
Βαπόρι (vapori): Vapur
Βάζο (vazo): Vazo
Βίδα (vida): Vida
Βιτρίνα (vitrina): Vitrin
Γιακάς (ýakas): Yaka
Γιλέκο (ýileko): Yelek
Γιαλός (ýalos): Yalı
Γαλέτα (ğaleta): Galeta
Γαργάρα (ğarğara): Gargara
Γιοβέτσι (ğiuveçi): Güveç
Δίπλομα (điploma): Diploma
Δαντέλα (đantela): Dantel
Zάρι (zari): Zar
Zεϊμπέκης (zeybekis): Zeybek
Κάλφας (kalfas): Kalfa
Καπλαμάς (kaplamas): Kaplama
Καρπούζι (karpuzi): Karpuz
Κασκόλ (kaskol): Kaşkol
Κιμά (kima): Kıyma
Αργκό (argo): Argo
Λάχανο (laħano): Lâhana
Λεκές (lekes): Leke
Λάστιχο (lastiħo): Lâstik
Λαβράκι (lavraki): Levrek
Λάμπα (lampa): Lâmba
Μαγαζί (magazi): Mağaza
Μανάβικο (manaviko): Manav
Μανιτάρι (manitari): Mantar
Μαραγκός (marangoz): Marangoz
Μιναρές (minares): Minare
Μπακάλης (bakalis): Bakkal
Μπαμπάς (babas): Baba
Νισαντήρι (nisadiri): Nişadır
Νάζι (nazi): Naz
Νάρκισσος (narkisos): Nergis
Ναργιλές (nargiles): Nargile
Παπούτσι (papuçi): Papuç
Παλαμίδα (palamiđa): Palamut
Πανηγύρι (paniyiri): Panayır
Πράσο (praso): Pırasa
Ρεζίλης (rezilis): Rezil
Ρετσίνι (reçini): Reçine
Ρακί (raki): Rakı
Σακατεύω (sakatevo): Sakatlamak
Σόμπα (soba): Soba
Σεφτές (seftes): Siftah
Σαζάνι (sazani): Sazan
Σαράφης (sarafis): Sarraf
Σαπούνι (sapuni): Sabun
Τεμπέλης (tembelis): Tembel
Τουφέκι (tufeki): Tüfek
Ταψί (tapsi): Tepsi
Τενεκές (tenekes): Teneke
Τουρλού (turlu): Türlü
Τόπι (topi): Top
Τουρσί (tursi): Turşu
Υάρδα (iarda): Yarda
Υστερία (isteria): Histeri
Φασόλι (fasoli): Fasülye
Φιστίκι (fistiki): Fıstık
Φανέλα (fanela): Fanila
Φουντούκι (funduki): Fındık
Ωκεανός (okeanos): Okyanus
Ώμος (omos): Omuz

Bu kelimelerin bazıları Türkçe'den Yunanca'ya, bazıları Yunanca'dan Türkçe'ye, bazıları da yabancı dillerden her iki dile geçmiştir. Tüm bunlar gibi kültürel etkileşim sonucu ortaya çıkan binlerce kelime daha vardır.

[değiştir] Yunanca Kaynaklı Türk Şehir İsimleri

Stin Poli: İstanbul
Smyrna: İzmir
Angira: Ankara
Trapezus: Trabzon
Prusias: Bursa
Attaleia: Antalya
Amisos: Samsun
Nagdos: Niğde
Magnesya: Manisa
Kayserea: Kayseri
İkonium: Konya
Adrianou Polis: Edirne
Pontika: Tokat
Saranta Ekklesies (kırk kilise): Kırklareli
Kastro Moni (keşişler kalesi): Kastamonu

Bu büyük şehirlerin haricinde, Yunanca kaynaklı daha birçok il, ilçe ve köy ismi vardır.

[değiştir] Kaynakça

MALAY, Hasan, “Epigrafi (Yazıt Bilim)” Ege Üniv. Basımevi, Bornova-İzmir, 1987
MALAY Hasan, Yunanca I, İzmir 1990
MALAY Hasan, Yunanca II, İzmir 1990
AKURGAL, Ekrem “Anadolu Uygarlıkları” İstanbul, 1988
ÇELGİN Güler, Eski Yunan Edebiyatı, İstanbul 1990
Meydan Larousse Ans. İstanbul
FRIEDRICH, Johannes “Kayıp Yazılar ve Diller” ( Çev. Recai TEKOĞLU ) Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000

[değiştir] Dış bağlantılar

	Avrupa Birliği'nin resmî dilleri
Almanca \| Çekçe \| Danca \| Estonca \| Fince \| Fransızca \| Hollandaca \| İngilizce İspanyolca \| İsveççe \| İtalyanca \| Lehçe \| Letonyaca \| Litvanyaca Macarca \| Maltaca \| Portekizce \| Slovakça \| Slovence \| Yunanca
Kaynak: AB'nin resmî sitesi