Narenciye
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Narenciye, Türkçe'de turunçgiller ile eş anlamlı olan ve turunç, portakal, mandalina, greyfurt ve limon gibi ekonomik değeri yüksek olan Citrus cinsi meyve ağacı türlerini de içine alan bir bitki topluluğudur.
Konu başlıkları |
[değiştir] Terim bilgisi
Türk Dil Kurumu'nun çevrim içi sözlüğünde, "narenciye" ve "turunçgiller" için yer alan tanımlar şöyledir:
| ▪ Narenciye | : | Turunçgiller. |
| ▪ Turunçgiller | : | Sedef otugillerin, turunç, portakal, limon, mandalina vb. türleri içine alan, bir alt familyası; narenciye. |
Bu tanımlarda yer alan "sedef otugiller" adlandırması, Türkçe'deki familya adlandırma yapısına uymaktadır; turunçgillerden ise sedef otugillere üye bir "alt familya" olarak bahsedilmektedir. Ancak:
-
- turunçgillere üye olarak sayılmış türlerin hepsi Citrus cinsi bitki türleridir;
- Citrus cinsinin bilimsel sınıflandırılmasına bakıldığında, direkt olarak Rutaceae familyasının bir üyesi olduğu görülür; kendisinin üstünde ve Rutaceae familyasının altında yer alan herhangi bir ara sınıflandırma basamağı yoktur.
- Rutaceae familyasının bilimsel sınıflandırılmasına bakıldığında da bu familyanın altında herhangi bir ara sınıflandırma basamağı görülmez; çeşitli cinsler bu familyanın direkt üyeleridir.
Bu bahsedilenler ışığında, sedef otugiller familyasının bilimsel adının "Rutaceae" olduğu ve bir "alt familya" olarak bahsedilen turunçgillerin de Rutaceae familyasının içindeki Citrus cinsine denk olabileceği sonucuna varılabilir. Ancak:
-
- Türkçe bilimsel sınıflandırmada, cinslere ait isimlerde "~giller" son eki bulunmaz;
- botanikle ilgili Türkçe kitaplarda başvuru kaynağı belirtilmeli,
-
-
- turunçgiller Rutaceae familyasının ve
- sedef otugiller de Simaroubaceae familyasının Türkçe karşılığıdır.
-
Vikipedi'de de Türkçe botanik kitaplarında kabul gören adlandırma kullanılmaktadır.
-
-
- → Acı ağaç
-
[değiştir] Türkiye'de yetiştiği yerler
Güney ve güneybatı Anadolu ile kuzeydoğu Karadeniz bölgeleri.
Vatanı Çin ve Hindistan olan, fakat bugün hemen hemen ılıman iklime sahip bütün memleketlerde kültür şekilleri yetiştirilen, yaprak dökmeyen, uçucu yağ taşıyan küçük ağaçlar. Yaprakları tam, yumurtamsı, parlak ve derimsidir. Çanak ve taç yaprakları beş parçalıdır. Taç yaprakları etli, beyaz veya pembe olup, hoş kokuludur. Meyve sarı ve turuncu renkli, çok gözlü ve etlidir.
[değiştir] Türkiye'de yetiştirilen önemli narenciye türleri
Bu türlerin hepsi de Citrus (C.) cinsi bitkilerdir:
| ▪ Turunç | (Citrus aurantium) |
| ▪ Bergamot | (C. aurantium var. bergamia) |
| ▪ Limon | (C. x limon) |
| ▪ Greyfrut | (C. x paradisi) |
| ▪ Mandalina | (C. reticulata) |
| ▪ Portakal | (C. x sinensis) |
[değiştir] Kullanıldığı yerler
Bu bitkilerin meyvelerinden gıda olarak faydalanıldığı gibi, meyve kabuklarından, yapraklarından veya çiçeklerden, parfümeride koku ve lezzet vermekte kullanılan uçucu yağlar da elde edilir.
