Makine

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Herhangi bir enerji türünü başka bir enerjiye dönüştürmek, belli bir güçten yararlanarak bir işi yapmak veya etki oluşturmak için çarklar, dişliler ve çeşitli parçalardan oluşan düzenekler bütünü. Herhangi bir mekanik parçası olayan elektronik veya organik aygıtlara da makina denir.

Makinalar belirli bir işin gerçekleştirilmesinde ya da fiziksel bir işlevin yerine getirilmesinde, insan ya da hayvan gücüne yardımcı olmak veya tümüyle onların yerini almak için geliştirilmişlerdir. Kaldıraç, kama, mil ve tekerlek, makara ve vida gibi basit aletlerden, modern bir otomobil gibi çok karmaşık sistemlere kadar geniş bir yelpaze içindeki aygıtları kapsarlar.

Makinalar ısıl, kimyasal, nükleer ya da elektriksel enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürerek ya da bunu tam tersi biçiminde çalışabilir veya yalnızca kuvvetleri ve hareketi aktarma ya da uyarlama işlevi görebilir. Bütün makinalarda birer giriş ve çıkış donanımı ile uyarlama ya da dönüştürme ve aktarma donanımları vardır.

Giriş enerjilerini (girdi), rüzgâr, akarsu, kömür, petrol ya da uranyum gibi doğal kaynaklardan alan ve bu enerjiyi mekanik enerjiye dönüştüren makinalara birincil devindirici (primer motor) denir. Yeldeğirmenleri, su çarkları, türbinler, buhar makinaları ve içten yanmalı motorlar birincil devindiricilerdir.

Bu makinalardan elde edilen çıkış enerjisi (çıktı), çoğunlukla döner millerin aracılığıyla elektrik üreteci, hidrolik pompa ya da gaz kompresörü (gaz sıkıştırıcısı) gibi başka makinelere girdi olarak beslenebilir. Bu son üç aygıt ise üreteçler (jeneratör) sınıfına girer; bu aygıtların çıktısı olan elektriksel, hidrolik ve pnömatik enerjiler, elektrik, hidrolik ya da hava motorlarında girdi olarak kullanılabilir. Bu motorlardan, takım tezgahları gibi malzeme işleme makinaları, paketleme ve taşıma makinaları ya da dikiş makinası ve çamaşır makinası gibi çeşitli türlerde çıktılar üreten makinaların çalıştırılmasında yararlanılır.

Birincil devindirici, üreteç ya da motor sınıfına girmeyen makinalar ise işlemci (operatör makina) denir; işlemciler kategorisi, hesap makinası ve yazı makinası gibi elle çalıştırılan bütün aletleri kapsar.

Bazı durumlarda bütün kategorilerdeki makinalar tek bir birim içinde toplanır. Örneğin, bir dizel-elektrikli lokomotifte, birincil devindirici dizel motorudur; bu motor elektrik üretecine güç sağlar, üreteç de tekerlekleri çeviren motorları çalıştırır.