Kutup Yıldızı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

→ Başlığın diğer anlamları için Kutup Yıldızı (anlam ayrım) sayfasına bakınız.

Kutup Yıldızı
büyütmek için tıklayınız
Yıldızın adı	Kutup Yıldızı (Demirkazık, Şimal Yıldızı, Alpha Ursae Minoris)
Takımyıldızı	Küçükayı (Lat.: Ursa Minor)
Yükselimi	+89° 15′ 51″
Görünür kadiri	1,97
Mutlak kadiri	-3,64
Tayf örneği	F7
Uzaklığı	431 ışık yılı

Kutup Yıldızı (Demirkazık, Kutupyıldızı, Şimal Yıldızı, Kuzey Yıldızı, Lat. Alpha Ursae Minoris). Küçükayı takımyıldızının en parlak yıldızı.

Kutup Yıldızı, dünyanın ekseni ile hemen hemen aynı doğrultuda olduğundan, diğer gökcisimlerinin aksine gün boyunca yer değiştirmez ve hep kuzeyi gösterir. Bu özelliği nedeniyle tarih boyunca yön bulma ve seyir amacıyla kullanılmıştır. Aynı nedenle, Demirkazık, Kuzey Yıldızı gibi isimler alır.

Kutup Yıldızı tam olarak dünyanın ekseni ile aynı doğrultuda olmamakla birlikte, aradaki fark sadece bir derecenin dörtte üçü yani 44 dakika kadardır. Dünyanın ekseni zamanla doğrultu değiştirdiğinden bu fark önümüzdeki iki yüzyıl boyunca daha da azalacak ve 25 dakikaya kadar düşecektir. Daha sonra Kutup Yıldızı dünyanın ekseninden giderek uzaklaşacak ve ancak 25.000 yıl sonra aynı yere dönecektir.

Kutup Yıldızı, aslında üç yıldızdan oluşan bir sistemdir. Sistemin en parlak yıldızı olan A; büyük sarı, parlaklığı değişken bir sefeit türevidir. Bunun çevresinde dönen ve bir sarı cüce olan B yıldızı, 1780'de William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Üçüncü cüce yıldızın varlığı 1929'da saptanmıştır.

Kutup Yıldızı'nı gökyüzünde bulmak oldukça kolaydır, daima pusula'nın kuzey ibresi doğrultusunda bulunur. Büyükayı takımyıldızının oluşturduğu "tava"nın gövdesinin sonundaki iki parlak yıldızı (Dabne ve Merak) birleştiren hayalî doğruyu takip ederek, bu iki yıldız arasındaki mesafenin yaklaşık 5 katı kadar ileride Kutup Yıldızı bulunur. Gökyüzünün bu bölgesindeki en parlak yıldız olduğundan, başka bir yıldızla karıştırılma ihtimali düşüktür. Kutup Yıldızı'nın ufuktan yüksekliği, bulunduğunuz enlemi yansıtacaktır. Örneğin, İstanbul'da Kutup Yıldızı ufuktan 41° yükseklikte görünür.

Kutup Yıldızı sadece kuzey yarıküreden görünür, güney yarıküreden görünmez, güneyi gösteren parlak bir güney Kutup Yıldızı bulunmamaktadır. Ancak Güneyhaçı takımyıldızı, güney yarıkürede bulunanlara kabaca güney yönünü gösterir.

[değiştir] Çeşitli

Ressam gözüyle Kutup Yıldızı

Gökyüzündeki en parlak yıldızın Kutup Yıldızı olduğu yönünde yaygın bir inanış vardır. Gerçekte gökyüzündeki en parlak cisim, bir yıldız olan Güneştir. Onu, bir uydu olan Ay ve bir gezegen olan Venüs izler. Güneş'ten sonra gökyüzünde en parlak yıldız Akyıldız'dır (Sirius). Kutup Yıldızı, gece gökyüzünde görülen yıldızlar arasında parlaklık açısından 46. sırada gelir.

Aslında bir gezegen olan Çoban Yıldızı (Venüs) ile Kutup Yıldızı'nın karıştırılması da yaygın bir hatadır. Çoban Yıldızı genellikle batı yönünde görülmekle birlikte her gün yer değiştirir. Oysa Kutup Yıldızı her zaman kuzey yönündedir.

Kutup Yıldızı anlamına gelen Latince kökenli İngilizce Polaris sözcüğü, 20. yüzyılın sonlarında Türkiye'de ortaya çıkan İngilizceleştirme eğilimi kapsamında moda olan kelimelerdendir. Sermayedar kesim bu kelimeyi şaşırtıcı bir yaygınlıkla benimsedi. Bunun sonucu olarak, "polaris", Türkiye'de gerçek anlamıyla hiç ilgisi olmayan alanlarda kullanıldı: Bir yayınevi, bir gökdelen, bir bilgisayarcı ve hatta bir terlikçi "polaris" ismini benimsedi.