Ekosistem
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ekosistem, bir alandaki canlı organizmalar ve cansız varlıkların hepsinin birden oluşturduğu sistem.
Organizmalarla cansız çevre elementleri birbiriyle sıkı sıkıya bağlıdır. Karşılıklı olarak madde alışverişi yapacak biçimde birbirlerine etki yapan organizmalarla, cansız maddelerin bulunduğu herhangi bir doğa parçası bir ekosistemdir.
Ekosistem yaklaşımı, bireysel organizmalar ya da topluluklardan çok tüm alanın işlevlerinin nasıl olduğuyla ilgilenir. Bir alandaki organizmalar ve cansız çevreleriyle olan ilişkilerine bakar. Bir ekosistem, temel olarak abiyotik maddeler, üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılardan oluşur. Ekosistemlerde yaşam, enerji akışı ve besin döngüleriyle sürer. Açık bir sistem olan ekosistemde, enerji ve besin giriş-çıkışı süreklidir.(Sistem Teorileri ve Sibernetik düşüncesi de ekosistemden doğar.)
Bir ekosistemin dört temel bileşeni vardır. Üreticiler ototroflar, tüketiciler (hetotroflar), ayrıştırıcılar (saprofitler) ve doğal çevre. İlk üç bileşen, dördüncü bileşenin oluşturduğu cansız doğa içinde varlıklarını sürdüren canlı yaşamı kapsar. Cansız doğal çevre ile bu çevre içinde yaşamlarını sürdüren canlılar arasındaki ilişkileri ve etkileşimleri inceleyen bilim dalına ekoloji adı verilir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Ekosistemde enerji çevrimi
Ekosistemde enerji çevrimi, ototrof organizmaların katabolizma faaliyetleriyle başlar. Fotosentetik organizmalar, güneş enerjisini sentezledikleri organik bileşiklerin bağlarında depolarken, kemosentetik organizmalarda enerji kaynağı bazı inorganik bileşiklerin oksitlenmesinden sağlanır. Heterotrof organizmalar ise diğer organizmaların bünyesindeki enerjiyi kullanırlar.
[değiştir] Ekosistemde madde çevrimi
Canlı varlıkların enerji sağlamakta kullandıkları, aynı zamanda fiziksel yapılarını oluşturan su, azot, karbondioksit gibi maddelerin yok olmaksızın gerek kimyasal gerekse de fiziksel yapılarındaki değişmelere bağlı olarak ototrof-saprofit ve hetetrof canlıların fiziksel yapıları arasındaki dolaşımıdır.
[değiştir] Karbon çevrimi
Karbon çevriminde başlangıç noktası atmosferdeki karbondioksit olarak alınabilir. Fototrof ve kemotrof canlılar tarafından atmosferden alınan karbondioksit, organik bileşikler haline getirilir. Karbon içeren bu bileşikler, bu canlıların heterotroflar tarafından sindirilmesiyle onların bünyesine geçer. Hem ototrofların hem de heterotrofların karbonlu bileşikleri anabolizma olayında kullanmasıyla karbondioksit atmosfere geri verilmiş olur. Bu canlıların artıkları ve ölmüş bireylerinin oluşturduğu fosil yakıtların yanmasıyla da karbondioksit atmosfere geri dönecektir. Yine artıklar ve ölmüş bireylerin, saprofitler tarafından çürümeye uğratılmasıyla da karbondioksit atmosfere dönecektir. Ancak bu yollarla atmosfere geri verilen karbondioksitin ancak belirli bir bölümü canlılar tarafından kullanılır, önemli bir bölümü ise okyanuslarda tutulur.
[değiştir] Azot çevrimi
Organik bileşiklerde dolayısıyla organizların bünyesinde, karbondan sonraki en önemli element olan azor, gezegenimizde bol bulunan bir elementtir. Atmosfer'de azot oranının yüksek olmasına karşın canlıların büyük bir bölümü bu azotu kullanamazlar. Atmosferdeki azot, iki azottan oluşan azot molekülü halindedir. Bu haliyle molekül öylesine kararlıdır ki kolay kolay bileşik oluşturamaz. Azotun canlılar tarafından kullanılabilmesi için “bağlı” olması yani azot molekülündeki atomların ayrılması ve yeniden birleşmemeleri için oksijen gibi bazı atomlarla bileşik oluşturmaları gerekir.
Organizmaların çoğunluğu, dokularında yapı malzemesi olarak kullanacakları azotu, azotlu bileşikler halinde almak durumundadırlar. Azot bileşikleri, Potasyum Nitrat ve Sodyum Nitrat gibi minerallerde, amonyak ve diğer amonyum tuzları halinde atmosferde, amonyum, nitrit ve nitrat iyonları halinde deniz suyunda bulunur.
Atmosferdeki serbest azotun, öncelikle bitkilerin kullanabileceği azot bileşiklerine dönüşmesi büyük ölçüde bazı organizmalar tarafından sağlanır. Toprak bakterileri, bazı alg türleri atmosferdeki serbes azotu bağlayarak bitkilerin kullanabileceği bileşikler haline getirmektedirler.
Atmosferdeki serbest azotun, öncelikle bitkilerin kullanabileceği azot bileşiklerine dönüşmesinin diğer şekilleri ise,
- atmosferdeki elektriksel olaylar,
- ölü organizmaların saprofitler tarafından ayrıştılması,
yoluyla olmaktadır.
