Justiniani I
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Justiniani apo Justiniani I ishte themelues i dinastisë e cila sundonte në perandorin Bizantine.
[redaktoni] Bizanti në kohën e Justiniani I
Gjatë kohës së sundimit të Justinianit, perandoria bizantine arrin kulmin e lulëzimit në të gjitha lëmit e jetës dhe jo vetëm në kulturë si ishte e joshur më parë dhe pas Justinianit. Nga pikëpamja ushtarake, Afrika dhe Italia u rimëkëmben dhe pushteti i perandorisë ishte më i fort se kurrë më parë. Në anën tjetër arkitektura po lulëzonte dhe nga kjo kohë kanë mbetur shembujt më të mirë siç është: Haxhi Sofia në Konstatinopol (Stamboll). Historianët siç ishin Prokopiusi (ang. Procopius) dhe Agatia (ang. Agathia) punonin me të madhe sipas traditës së Herodotit e Thukididit. Gjatë kësaj kohe u krijua edhe Kodeksi i Justinianit (529) i cili u institualizua dhe hyri në fuqi rreth viteve 533. Të gjitha këto vepra janë pika të begatisë bizantine e që janë krijuar në kohën e Justinianit.
Për të zhvilluar perandorin në pjesët tjera, Justiniani i japi një çmim të lartë në vitin 532 Shahut persë Kusros I (ang. Khusro). Mirëpo përbrenda kishte trazira siç ishin revolta e Nikes që shpërtheu në janar të 532 në Konstatinopole. Pas disa çrregullimeve politike, Belisari hyri në Hipodrome me ushtri dhe e shuajti revoltën e "të gjelbërve" dhe "të kaltërve". Më këtë rast u shkaktua një gjakderdhje dhe qyteti pësoj dëmtime të rënda mirëpo në anën tjetër kjo i hapi rrugën Justinianit për zbatimin e programit të tij. Kështu ai vetëm disa ditë pas revoltës fillojë punimet për ndërtimin e kishës së re në vend të kishës së dëmtuar rëntë të Haxhi Sofies.
Në vitin 533 Justiniani ndërmori disa ekspedita të udhëhequra nga Belisari kundër mbretit vandal në Afrikë. Armata që kishte vënë ai në dispozicion Belisarit përbëhej përpos 10.000 këmbësorëve edhe nga më se 5.000 kalorës dhe 3.000 barbarë që merreshin si federalist. Me fitoret e korrura kundër Gelimerit (ang. Gelimer) i cili në fakt kishte mbajtur një pjesë të ushtrisë dhe një pjesë e kishte dorëzuar nën komandën e të vëllait Tata në ishullin e Sardineve, Belisari ja arriti të okuponte Karagen për një kohë të shkurtë.
Pas kësaj fitore Belisari u kthye së bashku me robërit e zënë vandal në Konstatinopol ku Justiniani i la të vendoste për sundimin në Afrikë.
Sulmimin e Gotëve të jugut, Justiani e bëri me zbarkimin në Itali në vitin 535. Ushtria e udhëhequr nga Belisari nuk hasi në ndonjë rezistencë deri në Palermo dhe më 31 Dhjetor hyri në Surakuzë (org. Syracuse). Në pjesën tjetër të kohës ai përparoi përpara me ushtrinë e vetë deri në Napoli ku ishin garnizonet e Gotëve të cilët i theu . Në Dhjetorin pasues Belisari ne gjemë me ushtri të stacionuar në Romë duke u përgatitur për kundërsulmin e Gotëve të jugut. Pas një viti rrethimi të Romës me ndihmat e mara nga Justiniani, Belisari vazhdon marshimin e tij drejt Ravenës me të njëjti avaz ushtarakë. Kështu në maj të vitit 540 bizantinët hyjnë në Ravenë (org. Ravenna). Justiani që kishte për qëllim zbatimin e planit të tij, pranoi një mbretëri të Gotëve të jugut në pjesën veriore të Italisë ashtu që të siguronte këtë pjesë të perandorisë dhe të qëronte hesapet me perandorin persiane në jug të kufijve.
Më 540, Khusro-ni u hedhë me ushtri në Antioh (ang.Antioch) dhe e murrë. Në vitin 541 Justiniani e dërgon Belisarin në vijën e frontit, mirëpo Khusroi ishte përqendruar në Lazaricë ku Lazi, një prirës armen kishte krijuar një Lidhje të fuqishme. Luftërat bizantino-perse në këtë kohë vazhduan deri më 561 kur u bë një marrëveshje. Pjesa lindore e Detit Zi i takonte perandorisë.
Prapë Justiani vendosë që të dërgon Belisarin në pjesën perëndimore dhe e rimerr Romën në dhjetor të 546, mirëpo menjëherë pasi të hynë repartet e Belisarit në Romë ai merr urdhrit nga Justiniani që të ndërmerrte një ekspeditë kundër rebelëve në Sicili.
Më 550 Justiani e emëron si prirës të ekspeditës më të madhe në Itali kusheriun e vetë Germanusin (ang.Germanus) i cili gjen vdekjen aty nga një sëmundje. Në vend të tij Justiniani e vë Narsin (ang. Narses) i cili po ashtu ishte një udhëheqës i aftë me një karrierë ushtarake të ndritshme. Ky ja arrin që të mund Gotët në vitin 552.
Justiniani vdiq më 565. Ai i kishte dhuruar perandorisë bizantine momentet më të shkëlqyeshme në historinë e saj. Gjatë kohës së tij perandoria shtrihej nga Armenia deri në brigjet e Spanjës e nga Danubi deri në Afrikë. Detin Mesdhe e shëndrroi në "Liqen Bizantin". Vdekja e tij i hapi rrugën perandorit që mbante emrin e tij Justiniani II.
