Wojna i pokój

Z Wikipedii

Wojna i pokój (ros. Война и мир, Wojna i mir) - powieść historyczna rosyjskiego pisarza Lwa Tołstoja, pisana w latach 1865-1869, często uznawana za rosyjską epopeję narodową.

Spis treści 1 Tytuł 2 Geneza 3 Bohaterowie 4 Wymowa powieści

[edytuj] Tytuł

Tytuł wydaje się na pozór oczywisty - powieść zwyczajowo dzieli się na dwie części: pokojową (tomy I-II) i wojenną (tomy III-IV). Jednakże właściwe znaczenie tytułu jest inne (wynika to z niedokładności tłumaczenia, którego dziś już nie da się zweryfikować, gdyż tytuł jest już powszechnie przyjęty). Sedno tkwi we właściwym zrozumieniu słowa "mir", które jest wieloznaczeniowe. Tołstoj użył go tu w znaczeniu społeczeństwa, narodu, i tak jest ono rozumiane w Rosji. Wynika to z logicznego przesłania powieści, która ukazuje naród rosyjski, biorący udział w wojnach napoleońskich.

[edytuj] Geneza

W pierwotnym zamyśle Tołstoja powieść miała być szkicem opisującym podłoże powstania dekabrystów. Następnie zdecydował się on ją rozszerzyć i opisać trzy newralgiczne punkty rosyjskiej historii XIX wieku: wojny napoleońskie, powstanie dekabrystów i wojnę krymską. W trakcie pisania jednak pisarz odszedł od właściwego tematu utworu i skupił się jedynie na opisie wojen napoleońskich (w których uczestniczyła większość dekabrystów). Końcowy efekt przyniósł kilka uzupełniających się wątków, będących uzasadnieniem poglądów historiozoficznych Tołstoja.

[edytuj] Bohaterowie

• Piotr (Pierre) hr. Bezuchow
• Helena Bezuchow (z domu Kuragin) - żona Piotra
• Andrzej ks. Bołkoński (umiera w trakcie akcji)
• Maria księżniczka Bołkońska (następnie Rostow, żona Mikołaja)
• Eliza księżna Bołkońska - żona Andrzeja, Francuska (umiera w trakcie akcji)
• Mikołaj ks. Bołkoński - syn Andrzeja i Lizy
• Mikołaj senior ks. Bołkoński - senior rodu, ojciec Andrzeja i Marii
• Hrabiostwo Rostow:
  • Dzieci:
    • Mikołaj
    • Natasza (następnie Bezuchow, żona Piotra)
    • Pietia
    • Sonia (adoptowana)
  • Rodzice
    • Anna
    • Mikołaj
• Borys Drubecki
• Wasyl ks. Kuragin - teść Piotra, ojciec Heleny
• Anna Pawłowna
• Postacie historyczne:
  • Napoleon Bonaparte - cesarz Francuzów
  • Aleksander I Romanow - car Rosji
  • Michaił ks. Kutuzow - dowódca wojsk rosyjskich

UWAGA! W powieści występuje blisko 800 bohaterów!

[edytuj] Wymowa powieści

"Wojna i pokój" to jedno z najobszerniejszych dzieł w literaturze rosyjskiej. Ogromna liczba bohaterów i wątków skutkuje obfitością znaczeń. Nawet pobieżna analiza dzieła, wymaga omówienia minimum kilku z nich:

• Ukazanie idei fatalizmu historycznego - Tołstoj był przekonany, że historią rządzi fatum, ślepy los, który nie jest zależny od jakichkolwiek ludzkich działań. Wykonawcami owego fatum są, nie, jak powszechnie uważano genialne jednostki (jak np. Napoleon), ale "masy", czyli narody. Prawdziwie dobrym władcą jest zatem ten, który potrafi zintegrować się ze społeczeństwem i razem z nim wypełnić dziejową misję. Idąc dalej tym tokiem myślowym Tołstoj dochodzi do wniosku, że władca dziedziczny (car), jest wywyższony ponad władcę wybieralnego (Napoleon), gdyż jego władza jest związana z owym fatum, w przeciwieństwie do władcy, którego władza pochodzi z nadania ludzi buntujących się, przeciwko zrządzeniom losu.
• Ukazanie jedności narodu rosyjskiego w chwili zagrożenia, zwłaszcza jedności chłopstwa i szlachty - autor próbuje ukazać ową jedność na przykładzie Piotra Bezuchowa. Początkowo bohater znajduje się pod wpływem idei pozytywizmu - próbuje ulżyć doli swoich chłopów. Nie rozumie jednak ich potrzeb i problemów, dlatego jego zapał szybko wyczerpuje się. Mimo to bohater ciągle szuka sposobu integracji z nimi. Sytuację zmienia dopiero jego pobyt we francuskiej niewoli. Zetknięcie z prostymi żołnierzami, powoduje rewizję jego poglądów i nawrócenie na tradycyjne, rosyjskie, ludowe prawosławie. Ostatecznie odnosi on sukces życiowy - zakłada szczęśliwą rodzinę. Tołstoj przeciwstawia mu ks. Bołkońskiego, który kieruje się wyłącznie egoistycznymi marzeniami o sławie i karierze. Dlatego właśnie w powieści ponosi on klęskę - umiera, zostawiając osieroconego syna (wg. zamysłu prozaika mały Mikołaj miał zostać późniejszym dekabrystą).
• Zwycięstwo idei "wojny sprawiedliwej" (wojny obronnej z 1814r.) i klęska w wojnie zaborczej, ekspansywnej (Wojna krymska) - dla rosyjskiego pisarza, który swoje poglądy oparł na Ewangelii wojna ma sens jedynie wtedy, gdy jest sprawiedliwa, a więc toczona w obronie, nie tyle ziemi, a ludu. Walka jest wtedy usprawiedliwiona i słuszna, jest także duża szansa na zwycięstwo (wojna obronna z 1814r.). Tołstoj potępia wojnę zaborczą, ekspansywną, która jest wegług niego toczona jedynie w celu zaspokojenia ambicji władcy. W takiej wojnie nie ma szans na długotrwały sukces (wojna krymska). Ważne jest tu specyficzne podejście pisarza do patriotyzmu. Tołstoj uważa, że jest on wartością negatywną, gdyż przesądza o bezwzględnym podporządkowaniu obywateli państwu (według niego powinno być odwrotnie).
• Ukazanie idealnego modelu rosyjskiej rodziny (patriarchatu) - tu także zastosował Tołstoj metodę kontrastu. Czytelnik porównuje modele rodzin Bołkońskich i Rostowów. W pierwszej sytuacja odbiega od normalnego domowego "miru": na czele rodziny stoi stetryczały dziadek, wymuszający na synu swoje decyzje i nienawidzący córki. Żona Andrzeja, Lizzy umiera przy porodzie, osieracając syna, którym ojciec nie umie się opiekować (obowiązku tego podejmuje się siostra Andrzeja, Maria). Rostowowie natomiast to tradycyjna rosyjska rodzina - z ojcem na czele, opiekuńczą matką i czwórką dzieci. Mimo, że borykają się z problemami (również finansowymi), to zawsze mogą liczyć na pomoc życzliwych przyjaciół. Natasza, mimo, że początkowo płocha i niestała w uczuciach, odnajduje szczęście u boku ukochanego mężczyzny i zakłada własną, szczęśliwą rodzinę.