Wilhelm Furtwängler
Z Wikipedii
Wilhelm Furtwängler (ur. 25 stycznia 1886 w Berlinie, zm. 30 listopada 1954 w Baden-Baden) - wybitny niemiecki dyrygent i kompozytor.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Wilhelm Furtwängler objawił talent muzyczny już w wieku 7 lat. Ojciec Wilhelma, Adolf (1853-1907), światowej sławy archeolog zadbał o doskonałą edukację dla syna, którą uwieńczyły studia muzyczne i humanistyczne. Na dyrygenckim podium debiutował w wieku 20 lat; próbował swoich sił z kilkoma orkiestrami, by w efekcie otrzymać posadę w Mannheim tuż przed trzydziestką. Jego talent znalazł uznanie krytyki muzycznej tamtych czasów i już w 1922 roku kierował dwoma najważniejszymi orkiestrami w Niemczech: Filharmonią Berlinską i Lipskim Gewandhasem (w obu przypadkach jest następncą legendarnego Artura Nikischa). Szybko zdobywa sławę i kolejno obejmuje stanowiska szefa orkiestry wiedeńskiej, festiwalu w Slazburgu i festiwalu wagnerowskiego w Bayreuth. W 1933, po dojściu do władzy nazistów, Wilhelm Furtwängler zaczyna popadać w konflikty z "nowym prądem" i występując w obronie muzyków pochodzenia żydowskiego szybko zostaje zmuszony do ustępowania ze stanowisk. W 1934 nowe władze uniemożliwiają mu wystawienie opery Paula Hindemitha Mathis der Maler (Mateusz Malarz), a sam dyrygent w proteście zrezygnował z wystąpień w berlińskiej operze. Nie tylko nie decyduje się na opuszczenie Niemiec, jak uczyniło to wielu jego kolegów, ale pozostaje na stanowisku szefa Berlińczyków aż do końca wojny i wielokrotnie koncertuje z innymi niemieckimi orkiestrami, także na terenach okupowanych (np. w Paryżu) co rodzi kontrowersje. Zawsze jednak próbuje zachować niezależność artystyczną i z reguły unika angażowania się w wielkie przedsięwzięcia propagandowe czego przeciwieństwem jest młody lew dyrygentury, lojalny wobec władzy Karajan. Z tym dyrygentem ze względu zarówno na postawę życiową jak artystyczną pozostanie skłócony do końca życia. Trudno nie docenić jakości tego co Furtwangler zrobił na polu dyrygentury i pracy z orkiestrą. Jego wpływ na audytorium, na ludzi którzy słyszeli jego wykonania jest ogromny. Muzyka pod jego batutą staje się przemożną magią, materializacją niemiecko-romantycznej wizji i celów muzyki. Pod koniec 1944 kiedy administracyjna ochrona wysokich funkcjonariuszy (Baldur von Schirach, Albert Speer) zaczyna się uginać pod naciskami Goebbelsa chcącego awansować ambitnego i posłusznego Karajana Furtwangler decyduje się na wyjazd do Szwajcarii. Po zakończeniu działań wojennych wraca do Niemiec. Po II wojnie Światowej zostaje oskarżony o współdziałanie z partią nazistowską, sąd jednak oczyszcza go z zarzutów. USA zakazuje jednak prowadzenia koncertów na swoim terenie. Osiada w Szwajcarii koncertując z sukcesami w Bayreuth, Rzymie, Londynie, Salzburgu i Sztokholmie. Dużo nagrywa. Na dwa lata przed śmiercią otrzymuje propozycję powtórnego objęcia Berlińskich Filharmoników, niestety stan zdrowia dyrygenta coraz częściej uniemożliwia mu pracę. Umiera w 1954 w Baden-Baden. Jego następcą został Herbert von Karajan.
[edytuj] Osiągnięcia
Niewielu dyrygentów w historii tej sztuki obrosło w tak wielką legendę. Wczesne, przedwojenne nagrania mimo słabej jakości technicznej prezentują niezwykły talent dyrygencki Furtwänglera. Pod jego batutą orkiestra nabywa cech samodzielnego organizmu, tutti zespołów brzmi potężnie, ale wiele decyzji o doborze temp bywa kontrowersyjnych; zawsze jednak są to kreacje wizjonerskie. Potrafi dyrygować powoli jak szybko, zresztą ten sam utwór co rodzi problemy przy próbach jasnej definicji jego podejścia do tempa. Zawsze jednak jego tempa nie są równe, umiejętnie przyśpiesza i zwalnia, każdy takt może być zagrany szybciej lub wolniej stosownie do zamysłu całości jak i celowego wpływu na słuchacza. W jego ciszy, zwolnieniach i subtelnym operowaniu sekcjami orkiestry wydobywa się brzmienie którego nikt przedtem ani później nie wydobył z orkiestry. Pośrednim kontynuatorem indywidualnej i humanistyczno-psychologicznej szkoły dyrygentury był jego uczeń, inny słynny dyrygent Sergiu Celibidache.
[edytuj] Nagrania
Szczególnią rękę miał Furtwängler do symfoniki Beethovena, Brahmsa, Brucknera oraz dzieł Wagnera. Nagrania z czasów wojny dokonywane w Niemczech zostały zabrane z Berlina przez Armię Czerwoną i wiele z tych nagrań opublikowała radziecka Melodia m. in. świetną wagnerowską Walkirię, Zygfryda i Zmierzch bogów. Powojenne nagrania Brucknera i Beethovena są do dziś uznawane za natchnione. Najbardziej niezwykła wydaje się być rejestracja koncertu w Sztokholmie w 1948, gdzie artysta wykonywał m. in. Ein Deutsches Requiem, (Requiem niemieckie) Brahmsa. Nagranie IX Symfonii Beethovena z 1951 uznaje się za szczytowe osiągnięcie jego sztuki dyrygenckiej, czas trwania tego nagrania (74 minuty) wyznaczył projektantom płyty CD-Audio pojemność nośnika i zdefiniował jego wielkość na 12 cm.
[edytuj] Kompozycje
Jego dorobek kompozytorski obejmuje Te Deum na chór i orkiestrę, Schwindet ihr dunklen Wölbungen für Chor und Orchester na podstawie Fausta Goethego Hymny Religijne także na chór i orkiestrę, trzy symfonie, Uwerturę Es Dur, koncert fortepianowy, kwintet smyczkowy oraz dwie sonaty skrzypcowe.
