Wacław Niżyński
Z Wikipedii
Wacław Niżyński (12 marca 1890 - 8 kwietnia 1950), tancerz i choreograf rosyjski, pochodzenia polskiego, uznawany za jednego z najwybitniejszych tancerzy baletowych wszech czasów.
Urodził w 1890 w Kijowie w zrusyfikowanej polskiej rodzinie wędrownych tancerzy. Jak wynika z jego listów, mimo słabej znajomości języka polskiego, uważał się jednak za Polaka. W 1900 wstąpił do Teatralnej Szkoły Imperatorskiej w Sankt Petersburgu, gdzie uczył się u Legata, Obuhova i Cecchettiego. Zadebiutował na scenie jako siedemnastolatek w Don Giovannim Mozarta. Był partnerem Matyldy Krzesińskiej, Olgi Przeobrajskiej, Anny Pawłowej i Tamary Karsawiny. Niedługo po swoim debiucie spotkał Diagilewa i wstąpił do jego zespołu Baletów Rosyjskich, z którym zatańczył w pierwszym paryskim sezonie w 1909. Tańczył w takich baletach jak: Le Pavillon d'Aryrmid, Sylfidy, Cléopâtre, a w sezonie następnym w baletach: Szeherezada i Karnawał. Stał się ulubionym artystą - pupilem, a także kochankiem Diagilewa, który miał skłonności homoseksualne.
Między jednym a drugim tournée Niżyński wracał tańczyć do Teatru Imperialnego, jednak w 1911 definitywnie złożył dymisję. Tego samego roku tańczył u Diagilewa w: Duchu róży i w Pietruszce. Od 1912 zadebiutował w roli choreografa, opracowując choreografię do baletu Popołudnia fauna, który był sukcesem, ale i skandalem. Z 1913 są choreografie do Święta wiosny i Jeux. Pod koniec roku zespół Diagilewa wyjechał do Ameryki Południowej, lecz bez samego Diagilewa; tam Niżyński ożenił się z węgierską tancerką Romolą de Pulszky, co stało się bezpośrednim powodem usunięcia go z zespołu przez Diagilewa zaraz po powrocie do Europy. W 1914 urodziła im się córka Kira, która później również była tancerką. Niżyński występował następnie z własnym zespołem w Londynie, po czym zamieszkał na Węgrzech, gdzie w związku z toczącą się wojną został internowany. Wrócił do współpracy z Diagilewem 1916, przygotowując kolejną choreografię do baletu Till Eulenspiegel.
Po tournée w Ameryce Południowej wyjechał do Szwajcarii, gdzie powoli zapadał na schizofrenię i wycofał się z występów, poświęcając się malarstwu i pracy nad nowym baletem. Po raz pierwszy po przerwie wystąpił publicznie 19 stycznia 1919, był to również jego ostatni występ, dający świadectwo o jego chorobie psychicznej. Rozpoczął również pisanie dzienników w dwóch częściach zatytułowanych „O życiu” i „O śmierci”. Po raz pierwszy opublikowane zostały w okrojonej przez żonę wersji w 1936, pełną wersję opublikowano dopiero w 1995. Do ostatnich dni był pod opieką żony; zmarł w Londynie 8 stycznia 1950. Jego prochy następnie pochowano w Paryżu na cmentarzu Montmartre.
Niżyński był największym tancerzem swojej epoki, o doskonałej technice i niespotykanej ekspresyjności. Pozostał po nim mit tancerza baletowego, któremu udało się osiągnąć doskonałość i całkowitą identyfikację z wykonywaną rolą. Do tej pory pozostaje wzorem dla wielu tancerzy baletowych.
W 2001 australijski reżyser Paul Cox nakręcił film "Nijinsky" oparty na jego pamiętnikach.
Zobacz też: najbardziej znane balety.
