Ustrój polityczny Czech

Z Wikipedii

Czechy to demokracja parlamentarna, z trójpodziałem władz i równowagą tychże. Władzę legislacyjną posiada dwuizbowy parlament, wykonawczą - prezydent i rząd, a władzę sądowniczą - niezawisłe sądy. Obecnie w Republice Czeskiej obowiązuje Konstytucja Republiki Czeskiej z 16 grudnia 1992 roku, która weszła w życie 1 stycznia 1993.

Spis treści 1 Parlament 2 Prezydent Republiki 3 Rząd 4 Sąd Konstytucyjny 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Parlament

W Republice Czeskiej istnieje system zwany bikameralizmem - oznacza to, że tamtejszy parlament złożony jest z dwóch izb. Składa się on z:

• Izby Poselskiej (czes. Poslanecká sněmovna) - izba niższa, składająca się z 200 posłów, wybieranych na kadencję 4-letnią, wyłanianych za pomocą systemu proporcjonalnego,
• Senatu (czes. Senát) - izba wyższa, składająca się z 81 senatorów, wybieranych na 6 lat, skład izby odnawiany co 2 lata w 1/3, wyłanianych w wyborach większościowych.

Prawo do głosowania w wyborach parlamentarnych (prawo wyborcze czynne) ma każdy obywatel czeski, który ukończył 18 lat lub starszy, a prawo do kandydowania do parlamentu (prawo wyborcze bierne), który ukończył 21 lat (do Izby Poselskiej) i 40 lat (do Senatu).

Izba Poselska może być rozwiązana przez prezydenta w kilku przypadkach:

• gdy czas zawieszenia jej sesji przekracza konstytucyjne granice lub gdy w inny sposób doprowadzi ona do zablokowania swej działalności,
• gdy nie wyrazi ona zaufania takiemu nowo powołanemu rządowi, na czele którego stoi kandydat na premiera mianowany na wniosek przewodniczącego Izby,
• gdy w ciągu 3 miesięcy nie ustosunkuje się do projektu ustawy, z którym rząd związał kwestię zaufania.

Senat posiada ciekawą kompetencję - może, na wniosek rządu, wydawać dekrety z mocą ustawy w sprawach pilnych (wymagających ustawy), z wyjątkiem regulacji dotyczących budżetu, konstytucji, zamknięcia rachunków państwowych, ordynacji wyborczej i określonych umów międzynarodowych. Dekrety te muszą być następnie zatwierdzone przez Izbę Poselską (na następnym posiedzeniu tejże).

Główne partie polityczne: Czeska Partia Socjaldemokratyczna (Česká strana sociálně demokratická, ČSSD, centrolewicowa), Obywatelska Partia Demokratyczna (Občanská demokratická strana, ODS, centroprawicowa), Partia Zielonych (Strana Zelenych, ekologiczna), Komunistyczna Partia Czech i Moraw (Komunistická strana Čech a Moravy, KSČM), Unia Wolności - Unia Demokratyczna (Unie svobody - Demokratická unie, US-DEU, centrowa), Unia Chrześcijańskich Demokratów - Czechosłowacka Partia Ludowa (Krest'anská a demokratické unie- Československá strana lidova, KDU-ČSL, chadecka).

[edytuj] Prezydent Republiki

Prezydent Czech określany jest w konstytucji jako jeden z elementów władzy wykonawczej (egzekutywy), ale tak naprawdę wykonuje funkcje prezydenta - arbitra (nie ma zbyt dużych możliwości). Prezydent wybierany jest przez parlament na wspólnym posiedzeniu izb, głosujących jednak oddzielnie. Jego kadencja wynosi 5 lat.

Prezydent jest politycznie nieodpowiedzialny, ponosi za to konstytucyjną odpowiedzialność za zdradę stanu. Orzeka w tej sprawie Sąd Konstytucyjny, na podstawie oskarżenia Senatu. Powołuje i odwołuje rząd, także poszczególnych członków rządu, ale do tego potrzebny jest wniosek premiera. Prezydent nie może faktycznie powołać na stanowisko premiera kogoś, kto nie ma poparcia w Izbie Poselskiej.

Reprezentuje państwo na zewnątrz, ratyfikuje umowy międzynarodowe (za zgodą parlamentu), jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych. Prócz uprawnień wobec parlamentu i rządu, powołuje sędziów Sądu Konstytucyjnego, obsadza stanowiska jego przewodniczącego i wiceprzewodniczącego oraz analogiczne stanowiska w Sądzie Najwyższym, mianuje przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Najwyższego Urzędu Kontroli oraz członków Rady Narodowego Banku Czeskiego (czes. Česká Národní Banka).

Prezydenci Czech:

1. urząd nieobsadzony: 1 stycznia 1993 - 2 lutego 1993 (pewne funkcje pełnione przez premiera Vaclava Klausa i Milana Uhdela)
2. Václav Havel: 2 lutego 1993 - 2 lutego 2003
3. urząd nieobsadzony: 2 lutego 2003 - 7 marca 2003 (pewne funkcje pełnione przez Vladimira Spidlę i Lubomira Zaoralka)
4. Václav Klaus: 7 marca 2003 -

[edytuj] Rząd

Rząd (czes. Vláda) pełni ogólną funkcję kierowniczą w państwie. Na czele jego stoi premier, którego nominuje na to stanowisko prezydent. Kandydat na to stanowisko musi uzyskać poparcie Izby Poselskiej. Kiedy odrzuci propozycję prezydenta w tej kwestii, ma on prawo do wysunięcia kandydatury po raz drugi (innej lub tej samej osoby). Jeżeli i tym razem nastąpi odrzucenie przez Izbę, wówczas musi ona przejąć inicjatywę w zakresie zgłaszania kandydatury premiera. Wówczas następuje zgłoszenie prezydentowi postulowanego nazwiska premiera w formie wniosku przewodniczącego Izby.

Premierzy Czech:

• lata 1969-1992 (Czeska Republika Socjalistyczna wchodząca w skład Czechosłowacji):

1. Stanislav Rázl: 8 stycznia - 29 września 1969
2. Josef Kempný: 29 września 1969 - 28 stycznia 1970
3. Josef Korčák: 28 stycznia 1970 - 20 marca 1987
4. Ladislav Adamec: 20 marca 1987 - 12 października 1988
5. František Pitra: 12 października 1988 - 6 lutego 1990
6. Petr Pithart: 6 stycznia 1990 - 2 lipca 1992
7. Václav Klaus: 2 lipca 1992 - 31 grudnia 1992

• od 1993 roku

1. Václav Klaus: 1 stycznia 1993 - 17 grudnia 1997
2. Josef Tošovský: 17 grudnia 1997 - 17 lipca 1998
3. Miloš Zeman: 17 lipca 1998 - 12 lipca 2002
4. Vladimír Špidla: 12 lipca 2002 - 19 lipca 2004
5. Stanislav Gross: 19 lipca 2004 - 25 kwietnia 2005
6. Jiři Paroubek: 25 kwietnia 2005 - 16 sierpnia 2006
7. Mirek Topolanek: od 16 sierpnia 2006

[edytuj] Sąd Konstytucyjny

Ciało to orzeka o zgodności w ramach systemu źródeł prawa, przepisów niższych z wyższymi. Przepisy niezgodne uchyla. Ponadto rozstrzyga szereg innych sporów, w tym kompetencyjnych (między organami państwa) i rozpatruje skargi np. na naruszenie praw konstytucyjnych obywateli lub praw samorządów, partii politycznych, a także skargi prezydenta na ewentualną uchwałę parlamentu stwierdzającą niemożność pełnienia przez prezydenta jego urzędu. Dodatkowo orzeka (na wniosek Senatu) o popełnieniu przez prezydenta zdrady stanu. W skład Sądu Konstytucyjnego wchodzi 15 sędziów mianowanych przez prezydenta za zgodą Senatu. Sędzią mianowany może być obywatel z z wyższym wykształceniem prawniczym, z prawem wyboru do Senatu, który przepracował 10 lat w zawodzie.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Wyniki wszystkich czeskich wyborów parlamentarnych (w j.angielskim)
• Konstytucja czeska