Synagoga Stara w Krakowie

Z Wikipedii

Synagoga Stara w Krakowie
Data budowy	XV wiek
Data zniszczenia	II wojna światowa
Tradycja	ortodoksyjna
Budulec	murowana
Obecnie	muzeum

Synagoga Stara na krakowskim Kazimierzu jest najstarszą zachowaną synagogą w Polsce i jednym z najcenniejszych zabytków żydowskiej architektury sakralnej. Prawdopodobnie zbudowali ją w drugiej połowie XV wieku Żydzi czescy, którzy przybyli tu po pogromie praskim w 1389.

[edytuj] Historia i wygląd

Jest ona dwunawowa, a takie były znane w Europie tylko trzy: w Wormacji, Ratzybonie i w Pradze. Szlak Wormacja-Ratzybona-Praga-Kraków był jedną z głownych dróg wędrówek Żydów do Renu wzdłuż Dunaju po Łabę, Odrę i Wisłę.

Po pożarze w 1557 synagogę przebudował w stylu renesansu Matteo Gucci. Paliła się jeszcze kilka razy, ostatni pożar miał miejsce w 1773. W tej synagodze wygłosił do Żydów płomienne przmówienie Tadeusz Kościuszko, wzywając ich do walki o wolność wspólnej ojczyzny. W 1846 także wyglosił tutaj patriotyczną mowę uczestnik powstania krakowskiego, działacz żydowski, Maurycy Krzepicki, a w Wiosnę Ludów w 1848 - rabin Dow Beer Meisels. W 1931 synagogę Starą odwiedził prezydent RP prof. Ignacy Mościcki.

Hitlerowcy postąpili z synagogą Starą niezwykle brutalnie: zburzyli stare sklepienie, rozebrali kolumny, zagrabili gromadzone tu przez stulecia dzieła sztuki, srebra, tkaniny, archiwalia, bibliotekę. Świeczniki o wielkiej wartości artystycznej przewieźli na Wawel i ozdobili nimi rezydencję gubernatora Hansa Franka, a w synagodze założyli magazyn. 28 października 1943 rozstrzelano pod murami synagogi 30 Polaków.

W 1955-1957 przeprowadzono generalny remont świątyni. 13 stycznia 1958 Żydowska Kongregacja Wyznaniowa przekazała budynek synagogi Starej na cele muzealne i mieści się tu obecnie oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa - Muzeum Judaistyczne.

Z czasów Gucciego zachowała się główna sala modlitewna, kruchta oraz galeria dla kobiet na I piętrze zachodniej ściany. Główną salę zdobią bogato rzeźbione kamienne skarbony, ołtarz i potężna bima - kuta w żelazie klatka, ozdobiona kulami z brązu i złoconą koroną. Stała wystawa w synagodze przedstawia przedmioty związne z kulturą żydowską. Jest tu też specjalny dział poświęcony martyrologii Żydów krakowskich w czasie II wojny światowej.

[edytuj] Legenda

Z synagogą Starą związana jest dawna tradycja, będąca jakby odpowiednikiem tradycji urywającej się nagle melodii hejnału Mariackiego w Krakowie. Wspomina o tym Natan Gros w swej książce "Był dom". W ostatni dzień Sukkot (Święta Szałasów) - w Simchat Tora (Radość Tory) świętują Żydzi uroczyście i radośnie odczytanie ostatniego rozdziału Biblii i rozpoczęcie czytania jej od nowa. "Na początku stworzył Pan niebo i ziemię" - świętują tańcem i śpiewami, przy czym tradycyjnie wszyscy modlący się biorą udział w tanecznym okrążeniu synagogi z księgami Tory w ramionach. Tych okrążeń - hakofoth - jest siedem. Tylko w jednej jedynej synagodze na świecie - w krakowskiej synagodze Starej - w połowie czwartego okrążenia urywa się nagle fala radości i świętujący zaczynają czytać Psalmy. Była to tradycja związana z tragicznym wydarzeniem, kiedy to przed wiekami hordy Tatarów wtargnęły do ówczesnej synagogi właśnie w czasie Święta Szałasów, w połowie czwartego okrążenia świątyni i wycięli w pień modlących się Żydów.

WikiProjekt:Polskie Synagogi Portal:Synagogi GRAFIKA ROKU 2006 PORTALU SYNAGOGI