Ruska Prawda
Z Wikipedii
Ruska Prawda (rosyjski; Русская правда, Russkaja Prawda; ukraiński Руська Правда, Ruśka Prawda) Najstarszy zbiór prawa Rusi Kijowskiej. Pierwsze edycje powstały w czasach panowania Jarosława Mądrego. Pomnik prawa średniowiecznego. Zbiór przepisów zawierający normy prawa zwyczajowego, oraz stanowionego (w postaci ustawodawstwa książęcego). Spisana w całości w języku starosłowiańskim. Porównywana z Frankońskim leges barbarorum (z uwagi na analogiczny poziom rozwoju prawa)
Spis treści |
[edytuj] Historia
Ruska prawda powstawała etapami (wraz z upływem czasu była modyfikowana i uzupełniana). Znane są obecnie dwie redakcje Ruskiej prawdy: tzw. Krótka Prawda i tzw. Obszerna Prawda, znany jest również wyciąg z Obszernej Prawdy, tzw. Skrócona Prawda. Odkryto ponad 100 odpisów zbioru.
[edytuj] Redakcje
- Krótka Prawda powstała wcześniej (schyłek XI w.). Obejmuje:
- Prawdę Jarosława: składają się na nią spisane prawo zwyczajowe sięgające swymi korzeniami X, a nawet IX w., oraz ustawy wydane przez Jarosława Mądrego wydane w latach 30. XI w.
- Prawdę Jarosławowiczów: za okres jej powstania przyjmuje się lata: 1054-1072. Zawiera: normy prawa zwyczajowego, orzecznictwo sądowe oraz przepisy wydane przez trzech synów Jarosława (Jarosławowiczów)
W obydwu częściach tej redakcji przeważają regulacje dotyczące dziedziny prawa karnego, oraz prawa procesowego
- Obszerna Prawda pochodzi z pierwszej połowy XII w. również składa się z dwóch części, którymi są:
- Krótka Prawda: jej przepisy zostały jednak w wielu miejscach uzupełnione i zmodyfikowane za sprawą wnuków Jarosława. Jej regulacje zostało również ułożone w sposób usystematyzowany.
- Statut Włodzimierza Monomacha; wydany w czasach jego panowania (1113-1125) zawiera zebrane przepisy wydane przez książąt kijowskich po ukazaniu się Krótkiej Prawdy, oraz ustawy z czasów Monomacha.
I w tej redakcji wciąż dominują przepisy prawa karnego i procesowego, silniej rozbudowano przepisy prawa cywilnego, w szczególności zobowiązań (depozyt, pożyczka, kupno – sprzedaż), jak również dziedziczenia i opieki. Nie przewidywała kary śmierci, ani okaleczenia, najsurowszą karą publiczną było wygnanie winowajcy (razem z rodziną) połączone z zaborem całego mienia.
- Skrócona Prawda pojawiła się w późniejszym czasie (XV w.). Był to wyciąg z redakcji Obszernej Prawdy, dokonany z pewnymi przeróbkami. Jej powstanie dowodziło, że normy prawne zawarte w Ruskiej Prawdzie nadal znajdowały się w użyciu. Skrócona Prawda nie odegrała znaczącej roli w praktyce sądowej.
[edytuj] Regulacje
Zawiera regulacje typowe dla ówczesnego prawa np.: stanowość prawną (córki bojarów dziedziczyły ziemię w przypadku braku synów, natomiast córki chłopów były całkowicie wyłączone z sukcesji). W jej skład wchodziły również przepisy reformatorskie (np. ograniczenie kręgu krewnych, którzy byli uprawnieni do zemsty (odwetu) za zabójstwo, zmniejszenie przypadków gdzie miał miejsce początek). Odzwierciedla to fakt, że składa się z przepisów prawa zwyczajowego (a więc stabilnego; "stare prawo to dobre prawo") oraz elementów prawa stanowionego (szybciej ulegającego zmianom i modyfikacjom). Regulacje Ruskiej Prawdy wprowadzały i utwierdzały ustrój feudalny, jaki panował na Rusi Kijowskiej znajdujmy w niej regulacjie dotyczące Smerdów, (zakaz tortur podczas śledztwa, bez zgody kniazia), pozycji kniazia czy statusu zakupów (chłopi, którzy z powodu długów oddali siebie – nieraz wraz z rodziną – w zastaw). w większym stopniu ochrania zdrowie i honor ludzi, którzy są wyżej w hierarchii społecznej.
[edytuj] Znaczenie
Ruska prawda jest jednym z najstarszych pomników prawa słowiańskiego. Ponieważ spisana jest w języku staroruskim daje obraz uwczesnej terminologii prawniczej. Stanowi cenne źródło poznania prawa (np. jej regulacje dowodzą, że na Rusi znana była instytucja testamentu), oraz stosunków społecznych i gospodarczych z XI i XII w. jej regulacje zostały wykorzystane przy opracowywaniu sudiebnika Kazmierza Jageillończyka i I Statutu Litewskiego. W Moskwie obowiązywała aż do chwili powstania ogólnorosyjskiego zbioru praw wydanego przez Iwana III w 1498 r.
[edytuj] Bibliografia
- Stanisław Płaza: Historia prawa w Polsce na tle porównawczym Księgarnia Akademicka 2002 ISBN 83-7188-609-8
- Katarzyna Sójka-Zielińska: Historia prawa Wydawnictwo prawnicze LexisNexis Warszawa 2001 ISBN 83-7334-393-8
