Porfiriusz (filozof)

Z Wikipedii

Porfiriusz (gr. Πορφύριος Porphyrios; ur. około roku 232, zm. około roku 305) – starożytny filozof neoplatoński. Komentator Platona i Arystotelesa. Zredagował słynne Enneady Plotyna, a napisany przez niego zbiór komentarzy do Kategorii Arystotelesa, znany jako Isagoga, był najważniejszym tekstem logicznym w średniowieczu.

Urodził się w Tyrze lub w Batanaei (rzymska prowincja Syria). W Cezarei poznał poglądy Orygenesa. W Atenach, u Kasjusza Longinusa, studiował gramatykę i retorykę. Jego syryjskie imię Malchus (król) było przez Greków tłumaczone na Basileus, ostatecznie za sprawą Longinusa przyjęło skromniejszą formę - Porfiriusz (greckie porphyrios - purpurowy, kolor szat cesarskich). W roku 262 wyjechał do Rzymu, dokąd przyciągnęła go sława Plotyna. Nie rozumiejąc początkowo pewnych aspektów jego nauki, zarzucił liczącemu wówczas prawie sześćdziesiąt lat filozofowi fałszywość twierdzenia, że umysłowych przedmiotów nie ma na zewnątrz umysłu. Gdy po dwukrotnym pisemnym tłumaczeniu zrozumiał wreszcie, że rację ma Plotyn, odczytał publicznie odwołanie swych poglądów. Wkrótce stał się najzdolniejszym uczniem Plotyna i do jego zadań należała redakcja językowa pism nauczyciela. Po sześciu latach pracy Porfiriusz podupadł na zdrowiu i za radą Plotyna wyjechał na Sycylię. W tym czasie w Rzymie doszło do zaburzeń, Plotyn wyjechał na wieś, gdzie wkrótce zmarł. Porfiriusz nie odwiedził mistrza, ale otrzymał od niego ostatnie rozprawy. Do Rzymu powrócił dopiero po roku 270. Zyskał sławę znakomitego filozofa.

Najważniejszym wkładem Porfiriusza do filozofii są jego Introductio in Praedicamenta, wstęp do Kategorii Arystotelesa. Przetłumaczone przez Boecjusza na łacinę jako Isagoga były podstawowym podręcznikiem na średniowiecznych uniwersytetach i przyczyniły się do rozwoju badań w dziedzinie logiki i sporu o uniwersalia. Przedstawiona przez Porfiriusza metoda drzewa, czyli przedstawienie zależności rodzajów i gatunków w formie drzewa jest podstawą współczesnej taksonomii.

Był zaciekłym przeciwnikiem chrześcijaństwa i obrońcą religii pogańskich. Z 15 ksiąg jego dzieła Adversus Christianos (Przeciw chrześcijanom) zachowały się jedynie fragmenty. Polemizował z nim między innymi Euzebiusz z Cezarei, ale wraz ze spaleniem dzieła w roku 448 zaginęły też wszystkie pisma oponentów Porfiriusza.

Porfiriusz pisał również dużo o astronomii, religii, teorii muzyki, komentował Euklidesa, jest też autorem biografii swego mistrza, Plotyna. Znane są także jego Żywoty Pitagorasa, jednak wartość historyczna tego dzieła jest wątpliwa. Z innych zachowanych pism dowiadujemy się o szczegółach wielu obrzędów religijnych tamtego okresu. Porfiriusz słynął przede wszystkim z umiejętności przekazywania i objaśniania dorobku innych ludzi. Niektórzy badacze stwierdzają wprost, że w całej jego spuściźnie nie ma choćby jednej myśli, czy obrazu, o którym można z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że są jego własnego autorstwa.

Najwybitniejszym uczniem Porfiriusza był Jamblichos, założyciel szkoły syryjskiej neoplatonizmu.

Bibliografia

• Stefan Swieżawski Dzieje europejskiej filozofii klasycznej
• Simon Blackburn, 0ksfordzki słownik filozoficzny
• Adam Krokiewicz, Zarys filozofii greckiej
• Porfiriusz, "Grota nimf", WAM, 2006, wstęp, tłumaczenie i komentarz: Piotr Ashwin-Siejkowski
• Porfiriusz,"Przeciw chrześcijanom", WAM 2006, wstęp, tłumaczenie i komentarz: Piotr Ashwin-Siejkowski
• Porfiriusz,"List do Marcelli", WAM 2006, wstęp, tłumaczenie i komentarz: Piotr Ashwin-Siejkowski