Niniwa

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy starożytnego miasta. Zobacz też: prowincja Niniwa w Iraku.

Niniwa to starożytne miasto, leżące nad wschodnim (lewym) brzegiem Tygrysu (obecnie w Iraku, na północny wschód od Mosulu, po drugiej stronie Tygrysu), jedna ze stolic asyryjskich.

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Niniwy datuje się na VI tysiąclecie p.n.e., a w III tysiącleciu p.n.e. istniało już w tym miejscu dość znaczne jak na tamte czasy miasto, znane jako miejsce kultu bogini Inany. U schyłku II tysiąclecia p.n.e. tacy królowie asyryjscy jak Assurressaissi I i jego syn Tiglatpilesar I, wybudowali tutaj swoje pałace.

Do dużego znaczenia doszła Niniwa okresie nowoasyryjskim, kiedy to została obrana na stolicę Asyrii przez Sanheriba, który władał tym państwem w latach 704-681 p.n.e. Z ogromnym rozmachem rozbudował on miasto, którego powierzchnia sięgnęła niemal 8 km², a długość murów miejskich w obwodzie wynosiła ok. 12 km. System murów obronnych prezentował się imponująco: za pierwszym murem z kamienia o wysokości 4,5 m z regularnie rozmieszczonymi wieżami (również kamiennymi) stał mur z suszonej cegły, który miał szerokość ok. 15 m i wysokość 25 m. Na zewnątrz murów znajdowała się fosa o szerokości ok. 55 m. Sanheryb (lub jego inżynierowie) pomyślał również o stałym nawodnieniu zarówno fosy, jak i zasileniu strumienia Chosr przecinającego miasto, poprzez rozbudowę systemu kanałów, tam i akweduktów znajdujących się na północny wschód od miasta. Niektóre ze zbudowanych wtedy akweduktów są używane po dzień dzisiejszy.

Miasto miało kształt klina skierowanego cieńszym końcem w kierunku południowo-wschodnim. Do środka prowadziło aż 15 bram (wymienione niżej od północno-wschodniego narożnika zgodnie z ruchem wskazówek zegara):

• Brama Chalachu,
• Brama Szibaniba,
• Brama Muszlalu,
• Brama Kar-mulissi,
• Brama Szamasza,
• Brama Chalzi,
• Brama Aszura,
• Brama Chanduri,
• Brama Arsenału,
• Brama Pustyni,
• Brama Nadbrzeża,
• Brama Maszki,
• Brama Sina,
• Brama Nergala,
• Brama Adada.

Nad miastem górowały dwie cytadele. W pierwszej, której pozostałości znane są jako tell Kujundżyk, znajdowały się świątynie i królewskie pałace. W drugiej - tell Nebi Junus - był arsenał Sanheriba.

Wykopaliska archeologiczne prowadzone na tell Kujundżyk odsłoniły liczne reliefy na ścianach przedstawiające dokonania Sanheriba i Aszurbanipala, gdyż to właśnie rozległe pałace tych dwóch władców znajdowały się na tym wzgórzu. Liczne reliefy stamtąd, z których niektóre zyskały światową sławę (np. sceny polowania króla Aszurbanipala na lwy), obecnie znajdują się w British Museum.

Za czasów Sanheryba i Aszurbanipala Niniwa przeżyła największy rozkwit. To bogate miasto zostało zdobyte i zniszczone przez Medów, Persów i Babilończyków w roku 612 p.n.e. W świetle wykopalisk ustalono, że walki toczyły się niemal na całej długości murów, ale najbardziej zacięte u północno-zachodniej części miasta, gdzie też siły medyjsko-persko-babilońskie przełamały mury na odcinku między bramami Nergala i Adada, wdzierając się do środka. Chociaż Niniwa nigdy się nie podniosła z poczynionych wtedy zniszczeń i nie osiągnęła już takiej świetności jak dawniej, to jednak miasto dalej funkcjonowało. Władca państwa nowobabilońskiego Nabopolasar w jego murach przyjmował poselstwa podbitych krain. Król perski Cyrus II przywrócił świątyniom posągi bóstw, a w okresie hellenistycznym i partyjskim wznoszono tam jeszcze świątynie. Zapewne widoczne liczne reliefy w czasach perskich i późniejszych inspirowały artystów pracujących dla nowych władców, a ślady takich wpływów można znaleźć w dekoracjach miast imperium perskiego i to nawet w okresie sasanidzkim.

W Niniwie niektórzy badacze próbowali zlokalizować słynne wiszące ogrody Semiramidy, jeden z siedmiu cudów świata. Jakkolwiek trudno udowodnić istnienie tego konkretnego obiektu, to jednak kompleksy ogrodowe, bardzo okazałe, z pewnością w Niniwie były. Świadczą o tym m.in. teksty z czasów Sanheriba, dotyczące budowy pałacu, jak również reliefy z czasów Aszurbanipala przedstawiające zespoły parkowo-ogrodowe, obficie nawadniane, z różnymi gatunkami roślin.

[edytuj] Wykopaliska

W czasach nowożytnych Niniwę odsłoniły wykopaliska archeologiczne. Już w 1820 r. starożytne miasto oglądał C.J.Rich, nie prowadząc co prawda wykopalisk, tylko dokonując "powierzchniowych oględzin".

Niniwa stała się szerzej znana dzięki archeologicznym pracom wykopaliskowym prowadzonym od 1845 r. przez Austena H. Layarda. Odkryto bogate znaleziska architektoniczne: 12 km murów obronnych, pałace królewskie (Sanheriba i Aszurbanipala), a także liczne przykłady sztuki asyryjskiej oraz bibliotekę Aszurbanipala - bogaty zbiór tekstów zapisanych pismem klinowym na glinianych tabliczkach, które pozwoliły lepiej poznać historię nie tylko Asyrii, ale i całej Mezopotamii. Zainspirowany tabliczkami G. Smith prowadził wykopaliska w l. 1873-1874, koncentrując się właśnie na odnalezieniu dalszych części odczytanych przez siebie tekstów, m.in. eposu o Gilgameszu. Faktycznie w toku prac znaleziono dalsze brakujące fragmenty sławnego dzisiaj eposu.

W latach 1927-1932 na terenie Niniwy prowadził wykopaliska R.C.Thompson, który odkopał pozostałości świątyń Nabu i Isztar. W 1954 r. odkopano bramę prowadzącą do arsenału Sanheryba. Z kolei w l. 1965-1984 Irakijczycy prowadzili na szeroką skalę prace wykopaliskowe i rekonstrukcyjne, odtwarzając m.in. część północno-zachodniego muru i znajdujących się tam bram (wtedy też zauważono ślady intensywnych walk z 612 r. p.n.e.). Obecnie prace wykopaliskowe i rekonstrukcyjne trwają nadal, znacznie jednakże utrudnione przez sytuację polityczną w regionie.