Marsz dziesięciu tysięcy

Z Wikipedii

Marsz Dziesięciu Tysięcy – odwrót armii greckich najemników z Mezopotamii do Trapezuntu nad Morzem Czarnym w latach 401-400 p.n.e.

Do Mezopotamii greccy najemnicy trafili wraz z armią perskiego satrapy Cyrusa Młodszego, który zbuntował się przeciwko swojemu bratu i królowi Persji Artakserksesowi II. Początkowo najemnicy nie znali celu wyprawy, czyli zdobycia tronu perskiego dla swojego mocodawcy. Wynajęci zostali pod pozorem uspokojenia sytuacji w Pizydii w Azji Mniejszej - prawdopodobnie gdyby znali zamierzenia Cyrusa nie podjęliby się takiego zadania, m.in. z uwagi na ryzyko przedsięwzięcia (trzeba pamiętać, że wojska najemne nie walczyły dla idei, tylko dla pieniędzy), poza tym odległość w razie niepowodzenia utrudniała możliwość ewentualnej ewakuacji. Dowódcą najemników był niejaki Klearchos, pochodzący ze Sparty, wytrawny dowódca - weteran wojny peloponeskiej. Po mniej więcej półrocznym marszu w kierunku Babilonu wojska Cyrusa Młodszego stanęły do konfrontacji z armią króla perskiego Artakserksesa II pod Kunaksą we wrześniu 401 r. p.n.e. Bitwa zakończyła się przegraną i śmiercią uzurpatora, a tym samym przekreśliła zmianę na tronie perskim. Przegrana Cyrusa Młodszego pod Kunaksą nie była klęską greckich najemników, którzy nie tylko dotrzymali pola zwycięskim wojskom, ale sami na swym odcinku odnieśli zdecydowany sukces i tylko śmierć Cyrusa - być może z winy samego Klearchosa, który nie udzielił mu w decydującym momencie wsparcia, obawiając się prawdopodobjnie okrążenia i zniszczenia własnych oddziałów - zadecydowała o klęsce całości przedsięwzięcia i bitwy.

Po bitwie Persowie zdradziecko zamordowali greckich dowódców na czele z Klearchosem. Mimo to oddziały greckie pod wodzą młodszych oficerów, głównie Ateńczyków i Spartan, wyruszyły w drogę powrotną do domu.

Tocząc ciągłe walki z miejscowymi plemionami, częściowo wspieranymi przez Persów, pokonały trasę liczącą tysiąc mil przez góry Kurdystanu i Armenii do najbliższego przyjaznego portu nad Morzem Czarnym - greckiej kolonii - Trapezuntu. Po pięciu miesiącach marszu z ponad 12000 żołnierzy do Trapezuntu dotarło 6000 ocalałych Greków.

Weterani owego przedsięwzięcia znaleźli później zatrudnienie u spartańskiego króla Agesilaosa II, który niebawem (w 396 r. p.n.e.) rozpoczął wojnę z Persją, a więc jeszcze raz przyszło im się zmierzyć z niedawnym przeciwnikiem.

Wyprawa została opisana przez jednego z dowódców – Ksenofonta w dziele Anabaza.