Krywań
Z Wikipedii
Krywań | |
Szczyt Krywania |
|
Państwo | Słowacja |
Pasmo | Tatry, Karpaty |
Wysokość | 2494 m n.p.m. |
Data zdobycia | 4 sierpnia 1772 |
Zdobyta przez | Andre Jonas Czirbesz z przewodnikami (pierwsze odnotowane) |
Krywań (słow. (Kriváň) – wyniosły (2494 m n.p.m.) szczyt w południowo-zachodniej części Tatr Wysokich po stronie słowackiej, o charakterystycznym, zakrzywionym wierzchołku, od którego wziął swoją nazwę (nadal spotykana jest wśród starszych górali wymowa "Krzywań"). Krywań położony jest w grani bocznej, na zakończeniu długiego (ok. 10,0 km) grzebienia odchodzącego od głównej grani tatrzańskiej w Cubrynie (Čubrina). Cała odnoga jest nazywana "główną granią odnogi Krywania" (Hlavná os hrebeňa Kriváňa).
Od szczytu wężowato odchodzi kilka grzebieni. Południowy grzebień - Grzbiet na Pawłową (Pavlov chrbát) przechodzi przez Krywańską Przełączkę (Daxnerovo sedlo) i Mały Krywań (Malý Kriváň), niżej rozszerza się w grzbiet kończący się Nad Pawłową (Nad Pavlovou). Południowo-zachodni grzebień opada dwiema kulminacjami - Wyższą (Vyšná priehyba) i Niższą Prehybą (Nižná priehyba), do lesistego Gronika (Grúnik). Pomiędzy ramionami znajduje się należący do Doliny Bielańskiej (Belanska dolina) - Wielki Żleb Krywański (Veľký žľab). Grzbiety zachodni i północno-zachodni schodzą do Doliny Koprowej, która wcina się w masyw swoimi odgałęzieniami tzw. Szkaradnym Żlebem (Škaredý žľab) i Korytem Krywańskim (Krivánska kotlina). Ściany Krywania powyżej Doliny Koprowej wznoszą się na ok. 1300 m. W kierunku północno-wschodnim od Krywania odchodzi grań, która łączy się w zworniku zwanym Ramię Krywania (Rameno Kriváňa) z grzbietem odchodzącym od głównej grani tatrzańskiej. W tym miejscu grzbiet rozgałęzia się na dwie odnogi: jedna z nich odchodzi na północny zachód, schodząc do Doliny Koprowej pomiędzy Korytem Krywańskim a Doliną Niewcyrka, druga odnoga schodzi w kierunku wschodnim do Przełęczy Szpara. Północne ściany ramienia Krywania opadają w kierunku Doliny Niewcyrskiej. Od strony wschodniej pod ściany Krywania podchodzi Dolina Ważecka (słow. Važecká dolina), w której na wysokości ok. 2013 m n.p.m. znajduje się duży (4,3 ha i ok. 23,0 m głębokości) Zielony Staw Ważecki (Zelené pleso pod Kriváňom)
Dla turystyki udostępniono południowy i południowo-zachodni grzebień prowadząc przez nie znakowane szlaki turystyczne. Szlak oznaczony kolorem zielonym poprowadzony jest z z Trzech Źródeł (Tri studničky) zalesionym i porośniętym kosodrzewiną grzbietem południowo-zachodniego ramienia Krywania aż do Gronika. Dalej szlak odchodzi w dół w kierunku Krywańskiego Żlebu, za którym łączy się z oznaczonym kolorem niebieskim szlakiem podchodzącym na Krywań poniżej południowego ramienia szczytu. Dwie połączone trasy prowadzą na sam szczyt przez zbocze Małego Krywania i Krywańską Przełączkę. Szczyt dostępny jest latem. Pokrywa śnieżna utrzymuje się tutaj: do 1000 m - 3 miesiące, do 1500 m - 4 miesiące, do 2000 m - 5 miesięcy, a na szczycie 2494 m nawet 6,5 miesięcy.
Krywań aż do 1793 r. uważany był za najwyższy szczyt Tatr. Pierwsze wejścia miały miejsce już w 1761 i 1770 r., ale nieznane są nazwiska zdobywców. Najprawdopodobniej były to osoby związane z wydobyciem złota lub antymonitu, których kopalnie istniały na zboczach Krywania już XV wieku. W pełni odnotowano dopiero wejście Andrea Jonasa Czirbesza z przewodnikami z 4 sierpnia 1772. Wiadomo także o zdobyciu Krywania przez króla saskiego Fryderyka Augusta II w dniu 20 sierpnia 1840. Rok później taternicy węgierscy umieścili na szczycie obelisk, który przetrwał do 1861. Zimą jako piewsi na szczycie stanęli Jakob Horvay i Theodor Wundt w dniu 12 kwietnia 1884. W 1805 r. na szczycie był Stanisław Staszic.
Krywań jest narodową górą Słowaków, umieszczono go w hymnie tego kraju. Występuje też często w kulturze ludowej Liptowa i Podhala. O szczycie wiersz napisał Kazimierz Tetmajer (zamieszczony w książce "Na Skalnym Podhalu"), którego słowami śpiewanymi na rzewną nutę żegnano ludzi związanych z Tatrami. W latach siedemdziesiątych pieśń weszła do repertuaru zespołu Skaldowie.
- Hej Krywaniu, Krywaniu
- wysoki!
- Płyną, lecą spod ciebie
- potoki!
- Tak się leją moje łzy,
- jak one,
- hej łzy moje, łzy niezapłacone...
- Hej Krywaniu, Krywaniu
- wysoki!
- Płyną, lecą nad tobą
- obłoki!
- Tak się toczy moja myśl,
- jak one,
- hej te myśli, te myśli stracone...
- Hej Krywaniu, Krywaniu
- wysoki!
- Idzie od cię szum lasów
- głęboki,
- a mojemu idzie żal kochaniu,
- hej Krywaniu, Krywaniu, Krywaniu!...