Geminga
Z Wikipedii
Geminga to gwiazda neutronowa z Gwiazdozbioru Bliźniąt. Nazwa jest jednocześnie skrótem angielskich słów Gemini gamma-ray source (źródło promieniowania gamma w Gwiazdozbiorze Bliźniąt), jak również znaczy tego tam nie ma w mediolańskim dialekcie włoskiego.
Spis treści |
[edytuj] Tajemnicze źródło gamma
W roku 1972 satelita SAS 2 podczas obserwacji nieba w zakresie promieniowania gamma odkrył bardzo silne źródło tych promieni o energii 100 MeV. Geminga ku zaskoczeniu astronomów okazała się być drugim najsilniejszym źródłem promieniowania gamma na niebie. Jednocześnie nie wykryto jej aktywności w zakresie fal radiowych. Większość gwiazd neutronowych może być obserwowana jako pulsary, czyli swoiste kosmiczne radiolatarnie, ale Geminga zupełnie nie wykazywała takiej aktywności.
[edytuj] Gwiazda neutronowa
Astronomowie nie byli pewni co do jej natury do marca 1991 roku, kiedy sonda ROSAT wykryła okresowe zmiany jej promieniowania w paśmie miękkich promieni rentgenowskich. Zmierzony okres obrotu Gemingi równy był 237 ms. Tak niezwykle tempo rotacji wskazywało na to, że jest ona gwiazdą neutronową, czyli stygnącym jądrem supernowej, która zakończyła swój żywot wielką eksplozją 350 000 lat temu. Odległość do Gemingi udało się ustalić jako ok. 522 ly (160 pc), co czyni ją najbliższą gwiazdą neutronową w naszym galaktycznym sąsiedztwie. Promień Gemingi oszacowano jako 19 km. Obliczenia dotyczące oddziaływania protonów na powierzchni Gemingi wskazały, że jej masa jest w równa ok. 1,44 masy Słońca (2,86×1030 kg). Gęstość można oszacować jako 3,13×1017 kg/m3. Łyżeczka od herbaty wypełniona materią z Gemingi ważyła by na Ziemi 1,6 mld ton. Temperatura powierzchni gwiazdy została oszacowana na 560 000 K.
[edytuj] Najnowsze obserwacje
W roku 2003 obserwacje Gemingi podjął rentgenowski teleskop kosmiczny XMM-Newton wystrzelony przez ESA. Udało się zaobserwować fale uderzeniowe jakie w ośrodku międzygwiazdowym wytwarza Geminga pędząca względem niego z prędkością 120 km/s. Asymetria eksplozji supernowej nadała tej gwieździe znaczną prędkość. Geminga jak większość gwiazd neutronowych wytwarza relatywistyczny wiatr cząstek rozpędzanych w jej polu magnetycznym. Bardzo szybki ruch względem ośrodka gwiazdowego powoduje, że wiatr ten zderza się z nim tworząc kształt charakterystyczny dla fali stożkowej.
W roku 2005 dalsze obserwacje umożliwiły wykrycie na powierzchni gwiazdy gorących plam. Każda gwiazda neutronowa stygnie, ale nieznane procesy fizyczne powodują powstawanie na jej powierzchni gorących plam. Obserwacje przez teleskop XMM-Newton pozwoliły na określenie rozmiaru i temperatury tych plam na powierzchni gwiazdy. Mają one średnice od 60 m do 1 km i są rozgrzane do ok. 1 mln K.
