Emiliano Zapata
Z Wikipedii
Emiliano Zapata (ur. 8 sierpnia 1879 w Anenecuilco, zm. 10 kwietnia 1919 w Morelos) – meksykański agrarysta i rewolucjonista.
Jeden z przywódców rewolucji meksykańskiej (1910-1920) urodził się w Anenccullco w stanie Morelos w Meksyku w rodzinie chłopskiej. Twórca i przywódca armii partyzanckiej "zapatystów" która walczyła z wojskami rządowymi. Był autorem ogłoszonego w 1911 Planu z Ayala, który zakładał zwrot chłopom ziemi oraz konfiskatę i podział części latyfundiów. Plan ten czynnie próbował wprowadzać w życie, za co był uwielbiany przez biednych i znienawidzony przez bogatych. Nadawano mu przydomki Wódz Południa, Apostoł Meksykańskiego Agraryzmu. W 1913 wspólnie z siłami Pancho Villa, przywódcy powstania na północy kraju zajął stolicę, miasto Meksyk. Kiepska organizacja i brak programu dla, innych oprócz wiejskiej biedoty, warstw społecznych powodowały, że powstanie słabło. Rewolucjoniści opuścili stolicę, a siły rządowe stopniowo przywracały swoją kontrolę nad terytorium państwa. W 1919 Zapata padł ofiarą podstępu pułkownika armii rządowej, Jezusa Guajardo i zginął od kuli w hacjendzie San Juan Chinameca. Zapatyści walczyli jeszcze przez rok aż do otrzymania od rządu gwarancji potwierdzającej ich prawo własności do rozparcelowanych ziem. Aktualnie pochowany pod Pomnikiem Rewolucji jako bohater narodowy Meksyku wraz z Pancho Villa.
Na podstawie jego barwnego życiorysu powstał w 1952 film "Viva Zapata!" produkcji USA, w reżyseri Elii Kazana. Scenariusz Edgecumb Pinchon i John Steinbeck. W postać Zapaty wcielił się sam Marlon Brando.
Przypisuje mu się powiedzenie: "Lepiej jest umrzeć stojąc, niż żyć na kolanach".
W styczniu 1994 roku wybuchło w meksykańskim stanie Chiapas powstanie miejscowych Indian, których organizacja walcząca o demokrację, sprawiedliwość i reformę rolną przybrała nazwę Armia Wyzwolenia Narodowego im. Zapaty (Ejército Zapatista de Liberación Nacional) w skrócie EZLN, indiańscy powstańcy zostali popularnie określeni zapatystami.
