Slektsnamn
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Slektsnamn eller familienamn er den delen av ein person sitt namn som er felles for slekta hans. I Noreg og dei fleste vestleg land kjem slektsnamnet sist, etter førenamn og mellomnamn, og blir derfor som regel kalla etternamn. Andre stader, særleg i Asia, er det vanleg å ha slektsnamnet først.
Det har vore ein tradisjon, og er fortsatt vanleg mange stader, at kvinnene tek etternamnet til mannen når dei giftar seg. Det etternamnet kvinnene hadde før dei gifta seg, vert gjerne kalla jentenamn. I dag vel mange å ikkje skifte etternamn i det heile når dei giftar seg, nokre kvinner tek etternamnet til mannen, men har fortsatt det gamle etternamnet som mellomnamn, og i nokre tilfelle tek mannen og kvinna kvarandre sitt etternamn og slår dei i lag med det gamle med ein bindestrek.
[endre] Bruk av slektsnamn
Historisk sett har det vore valgfritt om ein vil bruke etternamn, men etterkvart som folketalet vaks, vart det naudsynt å skilje på meir enn fornamn. Stadsnamn, yrke og familie har vore dei vanlegaste informasjonsbitane å skilje på. I dag har det vorte eit krav frå folkeregisteret at alle skal ha eit etternamn i tillegg til fornamn. Når ein skal velje etternamn, så kan ein velje nesten heilt fritt etter den nye namnelova av 1. januar 2003. Så lenge ikkje færre enn 200 personar har etternamnet i Noreg, kan ein velje det. Etternamn med mindre enn 200 berarar er verna og dei som allereie har det må godkjenne det før fleire kan ta det. Les heile namnelova på Namnelova.
Tilbake i vikingtida brukte mest alle ei form av faren sitt førenamn som etternamn, og dette var ganske vanleg til langt ut i det 20. århundre. Døme er Knutsdotter, Hansen og Hansson. Endinga -son har vore mindre vanleg i Noreg og ein har i staden nytta -sen. Adelen var gjerne litt finare på det og kunne nytte området som dei hadde herredøme over som ein del av namnet, til dømes av Pommern, sjølv om dette var mindre vanleg i Noreg. Dei som hadde eigne gardar, som storbøndene, nytta gjerne gardsnamnet som etternamn og etterkvart som husmennene vart frigjort og fekk sine eigne teigar, gjorde desse det same. Det vart også vanleg å bytte etternamn dersom ein flytta til ein ny gard.
Mindre vanleg i Noreg, men svært vanleg lenger sør i Europa, har vore å ha yrkestittelen som etternamn. Det best kjende dømet er Smith (smed) i England, som er det vanlegaste etternamnet der.
