Bestemtheit

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Bestemtheit eller bundenheit er ein grammatisk kategori som fortel kva status referenten til eit ord får når det blir brukt i ei setning. Kategorien har to alternativ, bestemt og ubestemt. I norsk er bestemt form uttrykt med eit suffiks, mens ubestemt er uttrykt ved at dette suffikset manglar (jf. skilnader som båt ~ båten, båtar ~ båtane, der den første forma i kvart par uttrykkjer ubestemt, og den andre uttrykkjer bestemt).

Viss nokon seier eg tenkjer på ei bestemt jente, har substantivet jente ubestemt form, kor bestemte tankar han eller ho enn har om denne jenta. Tilsvarande kan vi seie Myggen bit skikkeleg i år utan at det er ein bestemt mygg vi tenkjer på. Vi får ei betre forståing av bestemtheitskategorien dersom vi tek utgangspunkt i talesituasjonen ordet blir brukt i. Vi bruker bestemt form når referenten til ordet allereie er ein del av talesituasjonen, men ubestemt når referenten ikkje er det. Eit eventyr kan til dømes starte slik: Det var ein gong ein mann og ei kone. Mannen sat heime og … . Første setning introduserer to referentar, og vi bruker ubestemt form. Når vi kjem til den andre setninga, er referenten allereie introdusert, så her må vi bruke bestemt form for å vise at det er den same mannen vi snakkar om. Bruker vi ubestemt, er det rett og slett ikkje same mann: Det var ein gong ein mann og ei kone. ?Ein mann sat heime og ... . Ofte står eit substantiv i bestemt form når det viser tilbake til ein del av ein annan referent (jf. Det var ein fin bil. Særleg dashbordet / *eit dashbord var stilig).