Jadebusen

From Wikipedia

De Jadebusen is ene 190 km² grote Bucht an de Nordsee. Dör den Jadebusen treckt de ollnborgsche Küstenfluss Jaad.

Wo sik vondagen de Jadebusen utbreet, weer vör dusend Jahr noch ene dicht besiedelte Landschup. Twüschen de hüdige Stadt Willemshaven un Butjadingen leeg Maschland un süüdlich darvon en grodet Moor. Bi Dangast keek en Geestpuckel ut dat Moor herut. Up de Wurten in de Masch legen grode Dörpen mit moie Buurnhüüs un Karken. De Nordseewellen kemen an dat Moor noch nich ran, wiel de Masch mit den Diek darvör leeg. Aver de Julianenfloot in dat Jahr 1164 brook twüschen de Dörpen Dauens und Hummens dör den Diek und spöölde ene smale Rinn dör de Masch bit in dat Moor. Dat Lock twüschen Dauens und Hummens kunn nich mehr slaten weern un darum gung man bi un diekde de smale Rinn an beide Sieten af.

De neen Dieken hefft dat Moor annerthalf Jahrhunnerte vör Schaden bewahrt. Dar woor de ganze Nordseeküst von ene nee'e grode Stormfloot heemsocht. Dat weer de Clemensfloot 1334. Dat Seewater sloog över de Dieken un vele Minschen un Beester verdrunken. Von de smale Rinn leep dat Water 20 km wieter na Süden un reet de Freessche Balje in. Bi dat Dorp Hummens broken ok hoge Bulgen na Oosten in de Heete un togliek leep ene tweete Well en beten wieter süüdlich in de Ahne. Twüschen den Heete- un Ahneinbrook bleef ene Insel bestahn. De Hauptoort weer Aldessen mit siene moie Tuffsteenkark. Vele Fresen in de Umgegend von Aldessen verloorn in de neegsten 70 Jahr na de Stormfloot Huus un Hoff un mussen sik na anner Siedlungsland umkieken.

Na de Clemensfloot harr dat Land man bloot 28 Jahr Rauh. De gesamte Küst woor 1362 al wedder von ene Stormfloot heemsocht. An'n Jadebusen drung dat Water ditmaal na Westen un reet dat Swarte Brack in.

De Jadebusen harr 1362 siene gröttste Utdehnung. Na 1500 gungen de Ollnborger Grafen un Hertöge daran, de verloornen Ländereen wedder trüggtowinnen. In veer Johrhunnerten kunnen se enen Groden na'n annern indieken. Augustgroden to'n Bispill woor 1855 indiekt. Darna aver woor bilütten Sluss maakt mit de Landgewinnung, denn as de Preußen sik in Willemshoben daalleten, weer de Jadebusen as Spöölbecken för dat Freehooln von de Haveninfahrt nootwennig.

Von de Moore, de ehrmaals en Deel von den Jadebusen weern, woor dat 15 ha grode Butendiekmoor bi Sehestedt verschoont. Dat Sehestedter Moor schall dat eenzige Swemmende Moor in Europa wesen.