Старогрчки јазик

Од Википедија, слободна енциклопедија

Старогрчки
Се зборува во:	источен Медитеран
Изумирање:	еволуирал во Современ грчки јазик во 15-тиот век
Јазична група:	Индоевропска (?) Грчки Старогрчки
Јазични кодови
ISO 639-1:	нема
ISO 639-2:	`grc`
ISO/DIS 639-3:	`grc` Белешка: Оваа статија содржи ИФА-фонетски знаци во Уникод.

Забелешка: Оваа статија содржи специјални знаци. од системот на МФА (меѓународната фонетска азбука) за толкување на звучноста на јазикот.

Старогрчки јазик се однесува на фазата во историјата на грчкиот јазик која соодветствува си класичната антика, која се однесува на двата периода од грчката историја: архаична и класична Грција. Античкото доба на Грција обично го подразбира и хеленизмот (пост-класичното) доба; меѓутоа, овој период се одликува со своја сопствена фаза на развој на грчкиот јазик наречена Хеленски грчки јазик. За информации за грчкиот јазик пред создавањето на грчкото писмо, видете ги статиите микенски јазик и прото-грчки јазик.

[уреди] Старогрчки дијалекти

Главна статија: Грчки дијалекти

грчкиот јазик почнал да се создава во локални облици дури и пред преселбата на грчките племиња на територијата на Грција, но од друга страна, дијалектичките варијации настанале потоа. През историјата грчкиот јазик се состоел од разни дијалекти кои не важеле за некоја јасна исцртана територија. Дури и да важеле, тие постојано би се менувале заради честата миграција на хеленските народи. Според неговите лингвистички варијации, старогрчкиот јазик од архаичното и класичното доба се состои од следниве симболички дијалектички ограноци:

Дијалектите во предкласичниот и класичниот период се писмено документирани уште од 8-миот век п.н.е, со тоа што истите сигурно се развиле доста пред тоа.

Најстандардната формулација на предкласичните и класичните дијалекти ги дели истите во шетири до пет главни групи:

Историја на
грчкиот јазик
(видете исто така: Грчко писмо)

Прото-грчки (ц. 2000 п.н.е.)

Микенски (ц. 1600–1100 п.н.е.)

Старогрчки (ц. 800–300 п.н.е.)
Дијалекти:
Еолски, Аркадокипарски,
Атички, Дорски, Јонски

Коински (од ц. 300 п.н.е.)

Средновековен (c. 330–1453)

Современ грчки јазик (од 1453)
Дијалекти:
Кападокиски, Кипарски,
Демотски, Грико, Катаревуса,
Понтски, Цаконски, Јевански

Атичко-Јонски
- Јонски
- Атички

Централен
- Аркадокипарски
- Еоло-ахајски
  - Еолски (Беотски, Лезбејски, Тесалски, и Егејски/Азијатски Еолски подгрупи)
  - Ахајски (главно Аргоски)

Западен
- Северозападни (сите веријанти на Дорскиот)
- Старомакедонски (спорно)

Сите гореспоменати дијалектички ограноци понатаму се делат на дијалекти, а секој дијалект пак, може да се подели во безброј локални идиоми. Поподробните статии на тема грчки дијалекти не навлегуваат во оваа идиомизација.

Аркадо-кипарската група содржи дијалекти кои се најслични на Микенскиот грчки јазик и веројатно таа е неговиот директен потомок. Северозападните/Дорски варијанти се најразлични од сите други.

Овие дијалекти си влијаеле еден на друг, така што неможат да се третираат со апсолутна стриктност.

По освојувањата на Александар Македонски во 4-тиот век п.н.е, a се јавил нов интернационален дијалект наречен Коине или Обичен грчки јазик, кој главно се засновал на атичкиот, но бил повлијаен и од други дијалекти. Овој дијалект полека ги потиснал другите постари дијалекти, со исклучок на дорскиот дијалект кој до ден денес постои во облик на цаконскиот и Јужноиталијанскиот дијалект на современиот грчки јазик. Дорскиот исто така ги пренел своите аорски термини на речиси сите глаголи во демотскиот грчки јазик. Веќе во 7-миот век н.е, коинскиот дијалект полека се метафоризирал во средновековен грчки јазик.

[уреди] Промена на звуци

Грчко писмо

Α α Алфа	Β β Вита
Γ γ Гама	Δ δ Делта
Ε ε Епсилон	Ζ ζ Зита
Η η Ита	Θ θ Тита
Ι ι Јота	Κ κ Капа
Λ λ Ламбда	Μ μ Ми
Ν ν Ни	Ξ ξ Кси
Ο ο Омикрон	Π π Пи
Ρ ρ Ро	Σ σ ς Сигма
Τ τ Таф	Υ υ Ипсилон
Φ φ Фи	Χ χ Хи
Ψ ψ Пси	Ω ω Омега
застарени букви
Дигама	Сан
Копа	Сампи
Стигма	Шо

Овој звук се менува бидејќи прото-грчкиот јазик имал влијание врз сите грчки дијалекти:

Слоговно /r/, /l/ стануваат /ro/ и /lo/ во микенскиот и еолскиот дијалект; инаку /ra/ и /la/, но /ar/ и /al/ пред резонанти и аналогно.
Губење на /h/ од првобитното /s/ (освен на почеток) како и на /j/.
Губење на /w/ кај многу дијалекти (подоцна губење на /h/ и /j/).
Губење на лабиоверали, кои се пртварале (главно) во лабијали, а понекогаш во дентали или верали.
Скусување на соседни самогласки како резултат на губење на /h/ и /j/ (и, во помала мера, од губењетп на /w/); повеќе во атичкиот дијалект, отколку во другите.
Јавување на карактеристичен циркумфлексен акцент, како резултат на скусување и извесни други промени.
Ограничување на акцентот на последните три слога, со разни додатни ограничувања.
Губење на /n/ пред /s/ (нецелосно во критскиот грчки јазик), со компензационо издолжување на претходната самогласка.

Треба да се напомене дека /w/ и /j/, кога следат по само гласка, а не пред неа се комбинирале рано со самогласката за да направат дифтонг и затоа не се губеле.

Губење на /h/ и /w/ по самогласка кои често биле придружувани од компензационо издолжување на претходната самогласка. Губењето на /j/ по согласка било придружувано од голем број на компплескни промени како дифтонгизација на претходна самогласка, палатизација или друга промена на претходната согласка. Примери:

/pj/, /bj/, /phj/ -> /pt/
/lj/ -> /ll/
/tj/, /thj/, /kj/, /khj/ -> /s/ when following a consonant; otherwise /tt/ (Attic), /ss/ (Ionic)
/gj/, /dj/ -> /zd/
/mj/, /nj/, /rj/ -> /j/ is transposed before consonant and forms a diphthong with the preceding vowel
/wj/, /sj/ -> /j/, forming a diphthong with the preceding vowel