Spjall:Sálfræði

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Greinin Sálfræði er gæðagrein. Það merkir að Wikipedia-samfélagið telur hana vera mjög vandaða grein. Þrátt fyrir það er að sjálfsögðu ávallt hægt að gera betur og þér er velkomið að bæta hana á hvern þann hátt sem þér dettur í hug.

03.12.2004 Bjó til nýja grein um sálfræði. Fyrir var "örstubbur", sem ég tók burt. Heiða María

Efnisyfirlit 1 Cognitive Science 2 Sálarfræði vs. sálfræði 3 Athugasemdir frá mér til mín 4 Alveg úrvals... 5 Um nýlegar breytingar 6 Sálfræðingur 7 Sjónarhorn 7.1 Líffræðilega Sjónarmiðið í Sálfræði 7.2 Hugræna sjónarmiðið 7.3 Atferlissjónarmiðið

[breyta] Cognitive Science

Er þetta ekki þýtt sem „hugfræði“?

--Það er nefnilega dálítil spurning. Hugfræði, eins og hún er kennd í HÍ, er heiti á Cognitive Psychology, sem er skylt Cognitive Science, en ekki það sama. Það er eiginlega ekki til neitt viðurkennt heiti á hinu síðarnefnda, að því er ég veit.

Heiða María

| Er það ekki bara vegna þess að sálfræðin (sálarfræðin) er eina fagið sem kennir þetta í HÍ enn sem komið er? Eins og mig minni að hugfræði hafi verið notað í heimspekinni sem þýðing á „cognitive studies“ á sínum tíma (áður en þetta varð „science“ :)) - Akigka

--Já, þetta er pínu vandamál. Besta þýðingin væri eiginlega hugvísindi, en það orð er náttúrulega upptekið af öðru fagi ;-)

Heiða María

[Icelandic] vitsmunavísindi hk. ft

[Definition] Fjölþætt þekkingarsvið sem hefur það markmið að kanna hæfileika hugans til þess að setja fram og reikna og hvernig þessum hæfileikum er komið fyrir í heilanum. [Note] Í vitsmunavísindum er fengist við það hvernig unnið er úr táknum, og þau taka til jafnólíkra greina og sálarfræði, tölvufræði, málvísinda, mannfræði, heimspeki, uppeldisfræði, stærðfræði, verkfræði, lífeðlisfræði og taugavísinda.

Þetta er frá gagnagrunni Íslenskrar Málstöðvar :) --Friðrik Bragi Dýrfjörð 00:25, 16 feb 2005 (UTC)

Flott, ég setti breytti síðunni í samræmi við það.

Heiða María

[breyta] Sálarfræði vs. sálfræði

Fer það ekki í taugarnar á neinum nema mér að aðalgreinin skuli vera undir titlinum sálarfræði, en ekki sálfræði? Innan greinarinnar sjálfrar er eiginlega aldrei talað um sálarfræði. Ég kann bara því miður ekki að breyta svona redirect.

Heiða María

P.S. Bara að láta vita af því að það var ég sem bætti við þessum undirgreinum í sálfræði, en gleymdi að skrá mig inn...

Hvað áttu við með aðalgrein?

-G.

gdh

Sem sagt þessi grein. Það er ekki von að þú skiljir hvað ég meini, því það er búið að breyta þessu :)

[breyta] Athugasemdir frá mér til mín

• Vantar smá comment um kenningu Edwards Titcherner's
• Vantar nokkur orð um atferlisfræðina
• Þýðingin á því hvað sumum fyrirbærafræðingum finnst um vísindalegar rannsóknir gæti verið betri

--Gdh 14. des. 2005 kl. 01:01 (UTC)

[breyta] Alveg úrvals...

Er pælingin að bæta meira við þessa grein? Ef svo er, þá er kannski rétt að bíða með tilnefningu þangað til það er komið inn en annars finnst mér hún vera orðin úrvalsgrein nú þegar. --Bjarki 15. des. 2005 kl. 01:10 (UTC)

Jamm, ég er að skrifa einn (mikilvægan) undirkafla og á eftir að fara aðeins yfir söguna.

--Gdh 15. des. 2005 kl. 01:13 (UTC)

Flott, þá bíðum við aðeins. --Bjarki 15. des. 2005 kl. 01:15 (UTC)

Ég myndi líka vilja staðreyndatékka allt áður en hún verður úrvalsgrein. Hef bara svo lítinn tíma þessa dagana. Reyni kannski að komast í það í kvöld. --Heiða María 15. des. 2005 kl. 09:01 (UTC)

Það væri ekki verra, það er t.d. alveg til í dæminu að einhverjar þýðingar þarna orki tvímælis þó að ég hafi reynt að lágmarka slíkt með því að nýta mér kennslubækur og orðasöfn ísl. málstöðvar. :)

--Gdh 15. des. 2005 kl. 15:50 (UTC)

Það gætu líka alveg verið einhver staðreyndafurðulegheit í upphaflega textanum. --Heiða María 15. des. 2005 kl. 16:19 (UTC)

Áður en þetta verður að úrvalsgrein þarf að gera lýsingar á öllum helstu undirgreinum sálfræðinnar. Ég legg til tvo undirkafla: Grunngreinar sálfræði og Hagnýting sálfræði (eða eitthvað svoleiðis). --Heiða María 15. des. 2005 kl. 22:38 (UTC)

[breyta] Um nýlegar breytingar

Ég tók út Goclenius vegna þess að ég hef aldrei heyrt að hann hafi fundið upp á orðinu sálfræði. Gæti samt verið rétt, en er dálítið villandi því það var löngu búið að finna upp á orðinu sál. Um Eberus-skjölin veit ég ekkert, en ég lét það vera í bili. --Heiða María 15. des. 2005 kl. 22:00 (UTC)

Ég á líka eftir að bæta við heimildaskrána. --Heiða María 15. des. 2005 kl. 22:01 (UTC)

Allt í lagi mín vegna. Eitt sem ég var að spá í samt, hví féll út bálkur um mörg sjónarhorn sálfræðinnar? Var eitthvað beinlínis rangt við hann?

--Gdh 15. des. 2005 kl. 22:03 (UTC)

Æi já, í öllum látunum var ég búin að gleyma að ég tók það út. Hér er það til öryggis:

Sálfræði lítur (vísindalega) á það sem er rannsakað frá mörgum sjónarhornum. Innan sálfræðinnar eru viðfangsefnin rannsökuð út frá t.d. upplifun fólks, skilningi, líffræði, félagslegri hegðun, þroska, menningu og afbrigðileikanum.

Ég ætlaði eiginlega að koma einhverju svipuðu að annars staðar, en skipta þessu formlega í stefnur innan sálfræði, t.d. hugræna sjónarmiðið, atferlissjónarmiðið, líffræðilega sjónarmiðið, mannúðarsjónarmiðið og sálgreiningu. Var bara ekki búin að því og geri það víst ekki í kvöld.--Heiða María 15. des. 2005 kl. 22:09 (UTC)

Allt í fínu. Ég er/var nefninlega að spá í að skella smá undirkafla um þessi mörgu sjónarhorn undir "Viðfangsefni sálfræði", þannig að mér fannst þessi texti eiga ágætlega heima þar ef sá kafli kæmi þar undir. Hugsanlega mætti þó stytta setninguna aðeins. Samt spurning hvernig það kemur út þegar þar að kemur :-)

Skv. Oxford English Dictionary er þetta raunar rétt með Goclenius og orðið „psychologia“ (sem hann notaði á latínu, enska orðið kom til seinna), en það er samt óverulegt skref í sögu sálfræðinnar. --Cessator 15. des. 2005 kl. 22:07 (UTC)

Mín vegna má eitthvað um það þá fara inn aftur, en mér finnst það svo sem ekki skipta miklu máli því við á Íslandi segjum ekki sýkólógía. --Heiða María 15. des. 2005 kl. 22:11 (UTC)

[breyta] Sálfræðingur

Í greininni segir að BA gráða veiti ekki rétt til þess að kalla sig sálfræðingur og það er alveg rétt á Íslandi og eflaust víða annars staðar en vitum við fyrir víst að svo sé alls staðar? Ég er bara að pæla hvort það þurfi að hafa einhvern fyrirvara í greininni eins og „Í flestum löndum veitir BA gráða ekki rétt...“ --Cessator 11. maí 2006 kl. 06:14 (UTC)

Ég veit ekkert um hvort það gildi í flestum löndum, en ég breytti þessu þannig að textinn sagði að á íslandi væri þetta þannig að BA gráða frá íslenskum háskóla veitti ekki réttindi, heldur þyrfti framhaldsnám.

--Gdh 11. maí 2006 kl. 16:37 (UTC)

[breyta] Sjónarhorn

Þessi textabrot eiga líklega frekar heima inni í aðalgreininni undir 'sjónarhorn' fremur en í sér grein. Það þarf hvort eð er að taka þessi textabrot í gegn. Fleygði upprunalegu greinunum.

--Gdh 30. júlí 2006 kl. 23:56 (UTC)

[breyta] Líffræðilega Sjónarmiðið í Sálfræði

Líffræðileg nálgun í sálfræði horfir á það hvernig andleg líðan hefur áhrif á líkamlega líðan og hvernig líkamleg líðan hefur áhrif á andlega líðan. Allt atferli og tilfinningar eru útskýrðar frá líffræðilegu sjónarmiði. Tauga og hormónakerfið er þar í brennidepli og heilinn skipar stærsta hlutverkið í rannsóknum enda flóknasta og mikilvægasta líffæri allra. Líffræðilega sjónarmiðið gengur út frá því að allar hugsanir og tilfinningar eigi rætur sínar að rekja til boðefna og hormóna í líkamanum og þá helst í heilanum. Líffræðilega sjónarmiðið byggir á uppgvötunum í læknisfræði, rannsóknum á starfsemi í taugafrumum og heila. Það skoðar líka sálfræði með þróunarsögu Darwins til hliðsjónar. Líffræðilega sjónarmiðinu hefur mjög svo vaxið fiskur um hrygg með þeirri nýu tækni sem notuð er við heilarannsóknir sem á undanförnum árum hefur þróast á gífurlegum hraða og sér ekki fyrir endan á þeirri þróun. Meðal nýunga sem að tæknin státar af er heilasneiðmyndatökur, með þeim er hægt að sjá virkni í heila og hægt er að kortleggja heilann með enn meiri nákvæmni. Þeir sálfræðingar sem rannsaka virkni heilans vinna náið með líffræðingum, læknum og verkfæðingum. Líffræðilega sjónarmiðið gerir ráð fyrir því að mikið af hegðunarmynstri okkar sé erft og erfðir vegi þyngra en umhverfi. Það er ekki þar með sagt að umhverfið hafi ekki áhrif á okkur, en viðbrögð okkar við áreiti koma fram vegna boðefna og taugaboða sem að eru fyrirfram forrituð í genum okkar. Líffræðilega sjónarmiðið gerir ekki ráð fyrir lærðum viðbrögðum við áreiti eins og t.d. að við lærum að forðast að snerta rafmagnsgirðingu og önnur fyrirbæri sem við gætum ekki mögulega hræðst án þeirrar vitneskju sem við höfum um slík fyrirbæri. Þetta er líklega helsti galli kenningarinnar, sem að öðru leyti nær að útskýra flest annað í hegðun okkar, eða hefur a.m.k. möguleikana til þess.

[breyta] Hugræna sjónarmiðið

Hugræna sjónarmiðið í sálfræði er andsvar við atferlishyggjunni með nýjum áherslum og viðhorfum. Áherslan beinist frekar að því sem gerist milli áreitis og svörunar. Atferlisfræðingar hallast frekar að rannsóknum á svörun við áreiti án þess að gefa gaum að því hvað spilar inn í og hvers vegna einstaklingurinn bregst við eins og hann bregst við. Í hugræna sjónarmiðinu er svörunin háð vitrænni túlkun. Stundum getur reynsla eða þekking haft áhrif á hvernig einstaklingur bregst við áreiti.

Til dæmis þegar Jói segir Erlingi {{Brandari|brandara]]. Af hverju fer Erlingur þá að hlæja? (Það er að segja ef brandarinn er fyndinn.) Líklega býr Erlingur yfir ákveðinni þekkingu sem þarf til þess að skilja brandarann. Hann þarf þá að rifja upp úr langtímaminninu.

Um og eftir 1970 varð hugræna sjónarmiðið ráðandi í sálfræðinni og áhrif atferlishyggjunnar hafa farið dvínandi eftir það, líklega vegna þess að það sem úrvinnslan í heilanum skiptir máli um það hvernig einstaklingurinn bregst við.

Áhuginn á hugrænu sjónarmiði fór vaxandi á þriðja áratug 20. aldar eftir að Piaget setti fram kenningu sína um vitsmunaþroskann. Á sama tíma voru menn að líkja mannshuganum við tölvur. Þar sem tölvufræðingar fjalla um hug- og vélbúnað tölvunnar hljóta menn líka að rannsaka hugann. Einnig hefur verið auðveldara að rannsaka hugann eftir því sem vísindunum hefur fleygt fram í gegnum árin.

[breyta] Atferlissjónarmiðið

Atferlissjónarmiðið hefur haft mikil áhrif í sálfræði. Það varð fyrir miklum áhrifum frá raunhyggjunni í heimspeki. Í henni felst að svo öll þekking fáist með reynslu, og að í upphafi er einstaklingur eins og autt blað, (tabula rasa). Það er þá hlutverk sálfræðinga að skýra hvernig þessu námi er háttað. Athyglinni er beint að áþreifanlegu áreiti og viðbrögðum við því. Þess vegna er atferlissjónarmiðið stundum kallað Á-S sálfræði, Á fyrir áreiti og S fyrir svörun. Samkvæmt atferlissinnum er athygli það sem styrkir tiltekna hegðun.

Atferlissjónarmiðið á einnig rætur að rekja til þróunarkenningar Charles Darwins. Gert er þar ráð fyrir að ekki sé mikill munur á atferli manna og dýra, ef hann er þá einhver. Af því leiðir að atferlissinnar geta einnig rannsakað einfaldari lífverur en menn til að leiða út lögmál hegðunar. Ivan Pavlov, lífeðlisfræðingurinn og atferlissinninn, notaði til að mynda hunda í tilraunum sínum og Burrhus Frederic Skinner notaði bæði rottur og dúfur. Atferlissinnar benda fallast á að hegðunarmynstur manna sé oft og tíðum flóknari en hegðunarmynstur dýra, en að þeirra mati gilda samt sem áður sömu meginlögmál.

Atferlissjónarmiðið einkennist af strangri vísindahyggju og rannsóknir fara gjarnan fram á tilraunastofum. Rannóknir atferlissinna hafa verið hagnýttar við alls kyns meðferð og hafa gefið góða raun, einkum þegar þeim er beitt í bland við hugræna sjónarmiðið. Eins hafa grunnlögmál atferlisstefnunnar, viðbragsskilyrðing og virk skilyrðing, veitt mikilsverðar upplýsingar um hvernig hegðun manna og dýra mótast. Þannig endurspeglast atferlissjónarmiðið með ýmsu móti í nútímasálfræði en þeim fer þó heldur fækkandi sem flokka sig sem eindregna atferlissinna í sálfræðinni.