Desaparecidos

From Wikipedia

Ti desaparecidos ("nagpukaw a tattao" iti Espaniol) ket maysa a termino a dumakdakamat kadagiti kaaduanna ket taga-Abagatan nga America a victima ti terorismo ti estado kabayatan ti 1970s ken iti 1980s, nangruna kadagiti pagilian ti Argentina, Chile ken Uruguay. Desaparecidos ti mayawag kadagiti tattao a victima ti napilit a panagpukaw. Mapasamak daytoy no ti maysa nga estado wenno organisasion ket igagara ken fuerzaenna a pukawen ti maysa a tao manipud iti imatang wenno pannakaammo ti publico, babaen man ti pammapatay wenno gagangay a panangagaw. Makidnap nga umuna ti victima sa ilegal a maipupok iti maysa a baludan wenno kampo, masansan a maparparigat santo mapapatay ken mailemmeng ti bangkayna babaen ti pannakaibelleng daytoy iti baybay, pannakapuor, pannakaikali iti langalang, kdpy.

Segun iti Annuroten ti Internasional a Korte Criminal iti Roma, a nayetnag idi Julio 1, 2002, ti napilit a panagpukaw ket maibilang kas krimen kontra iti sangkataoan, ket gapu itoy saan ngarud a mabalin a sakupen ti annuroten ti limitasion.

Linaon

1 Dagiti am-ammo a pagteng
- 1.1 Ti Operasion Condor ken ti Narugit a Gubat ti Argentina
- 1.2 Desaparecidos iti Filipinas
2 Silsilpo iti ruar

[baliwan] Dagiti am-ammo a pagteng

Ti termino a desaparecidos ket immuna ken nangruna a dumakdakamat iti "Narugit a Gubat" iti Abagatan nga America, particular iti Argentina, Chile ken Uruguay, a nagtitimpuyog a kaduada ti dadduma pay a dictadoria, iti Operasion Condor. Mabalin met a maipakat wenno mayawag ti termino iti sabsabali a kontexto a kas iti panangaramat ti Amnesty International wenno ti Human Rights Watch kadagiti tinawen a reportda maipapan iti bilang dagiti kaso ti napilit a panagpukaw ti tattao iti nadumaduma a pagilian.

[baliwan] Ti Operasion Condor ken ti Narugit a Gubat ti Argentina

Kabayatan ti "Narugit a Gubat" ken Operasion Condor iti Argentina, tiniliw ti agturay a junta militar dagiti kabusorna a politikal, nailugan dagitoy iti eroplano ket napuerzada a tumapuak iti Taaw Atlantico, iti kasta awanen a pulos ti pakasurotan iti panagpukawda. Gapu ta awan ti evidencia a bangkay, ilibak ngarud ti govierno a napapatay dagitoy. Dagiti tattao a napapatay iti kastoy a wagas (ken dadduma a wagas) ket naawagan iti Argentina a kas "los desaparecidos" wenno "dagiti nagpukaw."

Manipud 1976 agingga iti 1983, mapan 30,000 a tattao (11,000 segun iti ofisial a report ti CONADEP) iti Argentina ti navictima ti fuerzado a panagpukaw nga inyetnag ti agturay a junta militar. Kaaduan kadagitoy ti naitapuak iti taaw. Dadduma ket naikulong ken naparparigat ken napapatay kadagiti pagpupokan.

[baliwan] Desaparecidos iti Filipinas

Adda met dagiti kaso ti desaparecidos iti Filipinas, kangrunaan iti panawen ti Linteg Militar iti rehimen ni Presidente Ferdinand Marcos a segun kadagiti report ket ginasut a tattao a politikal a kabusor ti administrasion a Marcos ket natiliw ken naipupok, ket adu kadagitoy ti mapukpukaw agingga iti agdama. Iti rehimen ni Presidente Corazon Aquino iti naladaw a 1980s, adda met dagiti natiliw ken nagpukaw a tattao iti ikut ti militar. Uray iti rehimen ni Presidente Fidel V. Ramos, nalatak ti kaso ti panagpukaw ni Edgar Bentain, maysa nga agob-obra iti casino a nangiruar iti video nga ala bayat a makisugsugal ni Joseph Estrada, nga agdama idi a bise presidente ti pagilian. Nagpukaw ni Bentain ket agingga iti agdama di pay nasarakan daytoy uray la koma bangkayna.