Epistemoloxía
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Epistemoloxia (do grego, episteme, "coñecimento"; logos, "teoria"), é un ramo da filosofía que trata sobre os problemas filosóficos relacionados á teoría do coñecimento.
O sentido da palabra epistéme é mellor comprendido se se compara co seu oposto, doxa, levandose sempre en conta que a exposición a seguir está baseada en Platón. "Doxa" significa "opinión", sendo o seu significado próximo a "senso-comun"; esa opinión ten a conotación de coñecimento falso, ou baseado en algo falso, mal-construído, inconsistente, etc. Así, a doxa é aquel tipo de coñecimento van, vago, inútil, que expresa non a verdade, senón determinado ponto de vista parcial e máis comprometido coa subxetividade de quen emite ese ponto de vista que coa verdade do asunto do cal trata.
Contraposta á doxa, a epistéme é o coñecimento, o logos, o enunciado comprometido co verdadeiro, e non cun ponto de vista subxetivo e parcial (o cal, para Platón, era moi próximo da mentira). Este termo foi introducido por filósofos alemáns dentro da denominada Erkenntnistheorie ou teoría do coñecimento.
O Coñecimento é unha crenza da que estamos seguros,e ademais, podemos demonstrar. O coñecimento se divide en grupos:
- O coñecimento teórico: tamén denominado episteme, é o conxunto de todas aquelas informacións que descreben e explican o mundo natural e social que nos rodea. Este coñecimento consiste en descreber, explicar e predicer unha realidade, isto é, analisar o que ocorre, determinar por que ocorre desa forma e utilizar estes coñecimentos para antecipar unha realidade futura.
- O coñecimento práctico: é un saber actuar no mundo que nos fornecen as normas para vivir e ser felices.
O problema do coñecimento, xa que é unha crenza verdadeira, é que presenta algunhas dificuldades á hora de recoñecer, o que é ou non verdadeiro. A verdade é un feito xustificable, esta ten dous sentidos.
- Verdade de feitos: tipo de verdade demonstrable que se confunde coa realidade. A verdade de feitos pode ser auténtica, se explica os feitos do mundo tal e como son realmente, ou aparentes, se explica como aparece ou se manifesta na realidade.
- Verdade de proposición: tipo de verdade que non só se atribúe á realidade, senón, sobre todo, ás afirmacións que facemos sobre ela. As verdades de proposición poden ser de dous tipos: empíricas e formais.
A verdade de proposición empírica é a que afirma algo dos feitos e acontecimentos do mundo. A verdade como correspondencia considera que unha proposición é verdadeira cando hai unha adecuación entre o que a proposición expresa e a realidade á que se refere. A verdade como suceso considera que unha proposición é verdadeira cando é útil e, por tanto, conduz ao suceso. Por outra parte se atopa a verdade das proposicións formais que non afirman nada a respeito da realidade. É un tipo verdade de coerencia, que considera que unha proposición é verdadeira se non entra en contradición co resto das proposicións aceitas.
A epistemoloxía tamén estuda os criterios para recoñecer e estar seguros da verdade: a evidencia, sentimento que temos de seguranza da verdade tán claro, que non existe dúvida; e tamén a intersubxectividade, que defende a idea de que as nosas crenzas tén de ser aceitas para calquer suxeito racional se queremos que sexan admitidas como verdadeiras e que constituan coñecimento.
Ante a posibilidade do coñecimento existen diferentes atitudes que son as seguintes:
- Dogmatismo; actitude filosófica defendida por Descartes segundo a cal podemos adquirir coñecimentos seguros e universais, e ter absoluta certeza diso.
- Escepticismo; actitude filosófica oposta ao dogmatismo a cal duvida de que sexa posible un coñecimento firme e seguro. Esta postura foi defendida por Pirro.
- Criticismo; actitude filosófica intermedia entre o dogmatismo e o cepticismo, que admite a posibilidade de atopar a verdade, mais esta verdade non é definitiva senón que é unha verdade criticable, esta postura foi defendida por Immanuel Kant.
- Relativismo; actitude filosófica defendida polos sofistas que nega a existencia de unha verdade absoluta e defende a idea de que cada indivíduo posue a súa propria verdade. Esta verdade depende do espazo e o tempo.
- Perspectivismo; actitude filosófica que defende a existencia dunha verdade absoluta mais pensa que nengun de nós podemos chegar a ela senón que chegamos a unha pequena parte. Cada ser humano ten unha visión da verdade. Esta postura foi defendida por José Ortega y Gasset.
