آسکلپیوس
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
آسکِلِپیوس یا اسقلبيوس اول (به یونانی Ἀσκληπιός، به لاتین: Aesculapius) ایزدگونه پزشکی و درمان در اساطیر یونان باستان بود.
آسکلپیوس نشانگر جنبه درمانی دانش پزشکی است درحالیکه دخترانش هیگیئیا، مدیترینه و پاناسئا به ترتیب نمایانگر نیروهای بهداشت، پزشکی و درمان دردها هستند.
در اساطير يونانی فرزند افولن، او نه تنها بيماران را شفا می‌بخشيد بلکه مردگان را نيز احيا می‌کرد. فلوطن خدای مردگان و جهنم، به زاوش شکايت برد که اسقلبيوس به زودی مملکت مرا بی شهروند خواهد کرد و زاوش اسقلبيوس رابه صاعقه بسوخت. اسقلبیوس يکی از چهار پادشاهی است که مصاحب هرمس بودند و از او حکمت فراگرفتند و اسقلبيوس بيش از آنان حکمت آموخت و مشهورتر از ايشان گرديد و هرمس او را بر ربع معمور زمين ولايت داد و يونانيان پس از طوفان بر اين ربع تسلط يافتند وچون هرمس به آسمان بر شد و خبر به اسقلبيوس رسيد بسيار محزون و متأسف گرديد از آنکه مردم زمين از برکت وجود و از علم او محروم شده بودند و بفرمود تا صورت وی را در هيکل عبادت خويش نقش کنند و آن صورت، حاکی از کمال وقار و عظمت بود. سپس تصوير وی را درحالتی که بسوی آسمان می‌رفت‚ مصور کردند و چون اسقلبيوس وارد هيکل می‌شد برابر صورت به تعظيم می‌نشست همچنانکه هرمس را آنگاه که در اين جهان بود تعظيم می‌کرد‚ و پيوسته به همین روال بود تا درگذشت و گفته‌اند سبب پرستش بتان و خدا پنداشتن آنها همين تعظيم اسقلبيوس صورت مزبور را بود و چون يونانيان پس از طوفان بر زمينی که اسقلبيوس پادشاه آن بود مستولی شدند و هيکل و صورت را در حالت جلوس هرمس بر کرسی و در حالت صعود به آسمان ديدند گمان بردند که آن صورت اسقلبيوس است و از داستان هرمس آگاه نبودند. پس اسقلبيوس را بزرگ داشتند و پنداشتند که او اول کس است که در حکمت علی الاطلاق سخن رانده و فراموش کردند که او نخستين کس است که در سرزمين ايشان حکمت گفته نه در جای ديگر. و جالينوس در ذکر وی گويد:
بحث متقدمين يونان از اسقلبيوس بحثی است بزرگ و يونانيان متعلمين را بدو سوگند می‌دادند در رديف سوگند به خدا و اين از جهت تعظيم وی بود. بقراط در عهود خويش گويد:
ای فرزندان! شما را به خالق موت و حيات و به پدر خود و پدر شما اسقلبيوس سوگند می‌دهم و من در تراجم کتاب عهود چنين يافتم. جالينوس در تفسير خود بر اين کتاب که به ما رسيده‚ دو قول از داستان اسقلبيوس نقل کرده‚ نخستين آنها لغز است و دوم طبيعی است‚ به روایتی دیگر، اسقلبيوس شاگرد هرمس مصری و مسکن او سرزمين شام بود و جالينوس درکتابی که تأليف کرده‚ گويد که خدا به اسقلبياذس وحی فرستاد که اگر ترا فرشته بنامم خوشتر از آنست که انسان بخوانم. و بقراط در کتاب ايمان و عهد خويش، آورده که اين اسم (یعنی اسقلبيادس)‚ در زبان يونانيان مشتق از بهاء و نور است و طب، صناعت اسقلبيوس است و او دوست نمی‌داشت کسی به علم طب روی آرد مگر آنکه همانند وی دارای طهارت و عفاف و تقوی باشد و نمی‌خواست که بدطينتان را تعليم دهد و دوست داشت که به اشراف و متألهين يعنی عارفين به خدای علم آموزد‚ و بقراط در اين کتاب گويد:
اسقلبيوس بر ستونی از نور به هوا برشد. افلاطون در کتاب خود معروف به نواميس آرد که روزی مردی مالی را پنهان کرد و نزد اسقلبيوس رفت و گفت:
يا نورالالباب! مالی از من ضايع شد آنرا برای من بجوی. اسقلبيوس با اوبمنزل وی شد و مال را بدو بنمود و گفت: کسی را که نعمتهای خدا رابه سخره گيرد سزاوار است که حق تعالی آنها را از او بازستاند و بزودی اين مال از دست تو بشود و باز نگردد و چنان شد که او گفت. و بقراط گفته که عصای اسقلبيوس از خطمی بود و به گرد آن ماری نقش کرده بودند. جالينوس گويد که اسقلبيوس عصای خويش را از خطمی برگزيد جهت مراعات اعتدال‚ چه خطمی در گرمی و سردی معتدل است و اسقلبيوس در امور خويش ميانه می‌رفت و ديده نشد که وی عصايی جز از درختی معتدل بکار برد‚ و در گرد آن ماری حک کرده بود چه عمر مار از همه حيوانات بیشتر است‚ پس آنرا نماد دانشی قرار داد که کهنه و فرسوده نگردد. اسقلبیوس به استشهاد همگان نخستین کسی است که طب را استخراج و استنباط کرده و گفته‌اند طب بر سبيل وحی بدو رسيده اما درباب حصر زمان او و زمان کسانی که پس از وی آمده‌اند گويند که بين او و جالينوس بيش از پنج هزار سال است و اين دلالت می‌کند بر اينکه وی پيش از طوفان بوده است و هرچه که قبل از طوفان بوده‚ حقيقت آن شناخته نيست زيرا شاهدی از آن خبر نداده و کسانی که مدعی نسبت به اسقلبيوس شده اند‚ چنانکه گويند بقراط از نسل اوست‚ کلامی است نادرست. زيرا اجماع جمهور آن است که نسل آدم منقطع شد مگر از فرزندان سه گانه نوح که سام و حام و يافث باشند‚ پس اتصال نسبی به اسقلبيوس اول صحيح نيست. مورخ دیگری گويد اول کسی که طب را آشکار کرد‚ تا آنجا که از کتب مکتوبه و احاديث مشهوره از علماء معتمد به ما رسيده‚ اسقلبيوس اول است‚ او کسی است که طب را به تجربه استخراج کرد و از اسقلبيوس به جالينوس خاتم اطباء هشتگانه رسيد و آنان عبارتند از:
اسقلبيوس اول و غورس و مينس و برمانيدس و افلاطون طبيب و اسقلبيوس دوم و بقراط دوم و جالينوس‚ و مدت مابين ظهور نخستين و وفات آخرين ايشان پنج هزار و پانصد و شصت سال است که از آن جمله فترت های بين وفات هر يک از اين اطباء هشتگانه و ظهور ديگری چهار هزار و هشتصد و هشتاد و نه سال کشيد و از اين مدت‚ از وقت وفات اسقلبيوس اول تا ظهور غورس هشتصد و پنجاه و شش سال بود و از گاه مرگ غورس تا ظهور مينس پانصد و شصت سال و از زمان فوت مينس تا ظهور برمانيدس هفتصد و پانزده سال و از هنگام وفات برمانيدس تا ظهور افلاطون هفتصد و سی و پنج سال و از گاه مرگ افلاطون تا ظهور اسقلبيوس دوم هزار و چهارصد و بيست سال و از وفات اسقلبيوس دوم تا ظهور بقراط شصت سال و از مرگ بقراط تا ظهور جالينوس ششصد و شصت و پنج سال بود. و مدت زندگانی اطباء هشتگانه از هنگام تولد هر يک تا وفات وی جمعا ششصد و سيزده سال است از اين قرار:
اسقلبيوس اول دوره صباوت و جوانی او نود سال طول کشید پيش از آنکه قوه الهيه بر روی او گشوده شود و مدت پنجاه سال هم عالم و چهل سال معلم بود... اسقلبيوس دوم مدت صد و ده سال در صباوت و پانزده سال در تعلم گذرانيد و نود سال عالم معلم بود... و هر يک ازاين اطباء بزرگ را استادانی بود که بديشان صناعت طب می‌آموختند و ايشان خود فرزندان و شاگردانی از منسوبين خويش به جای گذاشتند زيرا در بين ايشان عهدها و ميثاق ها بود که به رسم اسقلبيوس اول اين صناعت را به بيگانه نياموزند و از شاگردان اسقلبيوس، از فرزندان و خويشاوندان، شش تن باشند و آنان ماغينوس و سقراطون و اخروسيوس طبيب و مهراريس و موریذوس و میساوس نام دارند که هریک از آنها رأی استاد خود اسقلبیوس را که رای تجربه بود(چه طب او را از راه تجربه حاصل شد) از آن خود نمودند. و جالينوس گويد صورت اسقلبيوس که در هياکل يونان بود مردی را نشان ميداد‚ با ريشی که به موی انبوه ذات ذوائب مزين بود وگويد چون در آن تأمل کردم او را قائم و مهيا و جامه فراهم آورده يافتم‚ و اين شکل دلالت بر آن دارد که اطباء را سزاوار است که درجميع اوقات به فلسفه بپردازند. و هم جالينوس گويد که در آن صورت اعضائی که کشف آنها پسنديده نيست مستور مانده بود و اعضايی که در استعمال صناعت به کار است برهنه و مکشوف. و عصائی کژ از درخت خطمی در دست داشت و اين دلالت کند بر آنکه کسی که به صناعت طب اشتغال ورزد به مرحله‌ای از سن رسيده باشد که محتاج به عصا بود و بر آن تکيه کند و نيز مقصود از عصا آن است که مردم را از خواب غفلت بيدار کند و اما ساختن عصا از خطمی از آنست که خطمی هر مرضی را طرد کند و براند. بر عصای مزبور تصوير حيوانی طويل العمر کرده‌اند که برگرد آن پيچيده و آن اژدهاست و اين حيوان به اسقلبيوس از جهات بسيار شباهت دارد: نخست آنکه او جانوری است تيزبين و هميشه بيدار و نبايد خواب، مردی را که قصد تعلم صناعت طب دارد از اشتغال بدان بازدارد‚ و طبيب بايد در غايت ذکاوت باشد تا بتواند بدانچه که حادث خواهد شد انذار کند و گويند مار طويل العمر است چندان که حيات وی را با طول روزگار برابر دانند و کسانی که به صناعت طب اشتغال دارند می‌توانند عمر خويش را طولانی کنند و هم گويد چون تصوير اسقلبيوس بکشيدند بر سر او تاجی از درخت غار نهادند زيرا اين درخت حزن را بيرون کند. و بهمين جهت اطباء بايد غم و اندوه را از خويش دور کنند‚ چه اسقلبيوس مکلل به تاجی غمزدا بود و نيز درخت مزبور دارای نیروئی است که امراض را شفا بخشد و بهمين سبب هر جا اين درخت باشد حشرات و حیوانات سمی از آنجا بگريزند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] منابع
- ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخه ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۶.
- لوح فشرده لغت نامه- دهخدا
- تاريخ الحکماء - قفطی
- Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus AG 2005
