Πολίτευμα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Με το όρο πολίτευμα εννοείται το σύνολο των θεσμών, σύμφωνα με τους οποίους κυβερνάται ένα κράτος, μια πολιτεία. Σε ό,τι αφορά στο συνταγματικό δίκαιο είναι η ιδιάζουσα τάξη, σύμφωνα με την οποία η εκάστοτε πολιτεία ρυθμίζει την οργάνωση της εξουσίας και η θέση των πολιτών μέσα σε αυτή την τάξη. Ένας κάπως διαφορετικός -αλλά ισχύων- ορισμός για το πολίτευμα είναι το σύνολο των κανόνων που καθορίζουν ποια είναι τα άμεσα όργανα της πολιτείας, τον τρόπο εκλογής τους, τις μεταξύ τους σχέσεις και τον κύκλο αρμοδιότητάς τους, όπως επίσης και τη σχέση των ατόμων προς την πολιτική εξουσία.

[Επεξεργασία] Ιστορία

Πολιτεύματα επί της ουσίας από τότε που διαμορφώθηκε η κοινωνική μονάδα του ηγεμονικού οίκου κατά την εκπνοή της Νεολιθικής, στην Χαλκολιθική. Ωστόσο, η συγκεκριμένη έρευνα επί των πολιτευμάτων ανάγεται στην αρχαία Ελλάδα, με κύριο εκπρόσωπο τον Αριστοτέλη. Πριν από τον Αριστοτέλη ασχολήθηκε με το θέμα και ο Ηρόδοτος, ο οποίος διέκρινε τρία είδη πολιτεύματος, την μοναρχία, την ολιγαρχία και τη δημοκρατία ή ισονομία, όπως την αποκαλούσε Ηρόδ. Γ΄ 80-83). Την ίδια περίπου διάκριση μεταξύ των πολιτευμάτων κάνει ο Ξενοφών (Απομν, 4.6.12), ο Ισοκράτης (Παναθ. 259-260) και ο Πλάτων (Πολιτικός, 291,292).

Εκείνος όμως που ασχολήθηκε συστηματικά με τα πολιτεύματα είναι ο Αριστοτέλης, ο οποίος φέρεται να έγραψε για τα πολιτεύματα 158 πολιτειών, αν και διασώθηκε μόνον η Αθηναίων πολιτεία. Ο Αριστοτέλης πρώτος όρισε το πολιτευμα ως [...την τάξην ταις πόλεσι την περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται και τι το κύριον της πολιτείας, και τι το τέλος της εκάστης κοινωνίας εστί..], (Πολιτικ. Γ' 5) ορισμός που ισχύει ακόμα και σήμερα. Όταν ανώτατο όργανο της πολιτείας είναι ένα πρόσωπο, τότε το πολίτευμα καλείται μοναρχία. Όταν είναι περισσότερα του ενός προσώπου αλλά ανήκουν στην τάξη των αρίστων, τότε είναι αριστοκρατία. Τέλος όταν ανώτατο όργανο είναι το σύνολο των πολιτών, το πολίτευμα αποκαλείται δημοκρατία. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο τα τρία αυτά πολιτεύματα είναι ορθά μόνον όταν αποβλέπουν στο κοινό συμφέρον, διαφορετικά αποτελούν παρεκβάσεις. Η παρέκβαση της μοναρχίας είναι η τυραννίδα, της αριστοκρατίας η ολιγαρχία και της δημοκρατίας η οχλοκρατία.

Για τα τρία πολιτεύματα ο Αριστοτέλης διακρίνει και υποδιαιρέσεις:

Υποδιαιρέσεις πολιτευμάτων κατά Αριστοτέλη
Μοναρχία	Αριστοκρατία	Δημοκρατία
Βασιλεία -ηρωικών χρόνων Βαρβαρική βασιλεία -απόλυτος, κληρονομική βάσει νόμου Αισυμνητεία βασιλεία -αιρετή τυραννίδα Λακωνική βασιλεία -κληρονομική στρατηγία Παμβασιλεία -ο βασιλεύς κύριος των πάντων	Ολιγαρχία -δια πληρωμής μεγάλου τιμήματος Αριστοκρατία -δια πληρωμής μικρού τιμήματος Αριστοκρατία -κληρονομικής διαδοχής Δυναστεία -κληρονομική αριστοκρατία κατά την οποία κυβερνούν οι άρχοντες και όχι ο νόμος	Δημοκρατία -ισότητας, αδιακρίτως ίσα δικαιώματα Δημοκρατία -καθοριζόμενη από μικρά κοινωνικά τμήματα Δημοκρατία -καθοριζόμενη από άμεμπτους πολίτες Δημοκρατία -καθολικής συμμετοχής Οχλοκρατία -τα ψηφίσματα υπερβαίνουν των νόμων

[Επεξεργασία] Ταξινομία

Στον παρακάτω κατάλογο καταγράφονται τα διάφορα μείζονα και σύγχρονα πολιτεύματα, έτσι όπως αναγνωρίζονται από την Πολιτική επιστήμη και οι υποκατηγορίες τους

Αναρχισμός (σύστημα μη-διακυβέρνησης)
- Αναρχοκομμουνισμός
- Αναρχοκαπιταλισμός
- Οικοαναρχισμός
- Αναρχοσοσιαλισμός
Απολυταρχισμός
- Αστυνομικό κράτος
- Μονοκομματικό κράτος
  - Κομμουνιστικό κράτος
  - Φασισμός
- Ολοκληρωτισμός
Αυτοκρατία
- Δεσποτισμός
  - Πεφωτισμένη δεσποτεία,
- Δικτατορία
  - Στρατιωτική δικτατορία
  - Δικτατορία του προλεταριάτου
- Μοναρχία
  - Απόλυτη μοναρχία
  - Συνταγματική μοναρχία
  - Δεσποτάτο
  - Δουκάτο
    - Μέγα Δουκάτο
  - Αιρετή μοναρχία
  - Εμιράτο
  - Κληρονομική μοναρχία
  - Δημοφιλής μοναρχία
  - Πριγκηπάτο
  - Νέοι μονάρχες
  - Αυτοδιακηρυσσόμενη μοναρχία
  - Αντιβασιλεία
- Πατριαρχία
  - Πατρογονισμός
- Τυραννίδα
Δημοκρατία
- Κοινοβουλευτική δημοκρατία
- Άμεση δημοκρατία
- Συμμετοχική δημοκρατία
- Αντιπροσωπευτική δημοκρατία
  - Σύστημα Γουεστμίνστερ
  - Κοινοβουλευτικό σύστημα
  - Προεδρικό σύστημα (Congressional system)
  - Ημιπροεδρικό σύστημα
- Σοσιαλιστική δημοκρατία
- Σοβιετική δημοκρατία
Ολιγαρχία
- Αριστοκρατία
- Εταιρισμός
- Γεροντοκρατία
- Κλεπτοκρατία
- Αξιοκρατία
- Πλουτοκρατία
- Τεχνοκρατία
Ρεπουμπλικανισμός ή Πολιτειακό σύστημα
- Ομοσπονδιακή Πολιτεία
- Συνταγματική πολιτεία
- Κοινοπολιτεία
- Σοσιαλιστική πολιτεία
Θεοκρατία (Ιεροκρατία)
- Χαλιφάτο
- Αγία Έδρα
- Ισλαμική δημοκρατία
- Σουλτανάτο
Φυλετισμός - πολιτικό σύστημα οργάνωσης κατά φυλές