Ελλήσποντος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Ελλήσποντος (δηλ. "Έλλης πόντος", "Θάλασσα της Έλλης"), ήταν το αρχαίο όνομα των Δαρδανελλίων, του πορθμού που ενώνει το Αιγαίο με την Προποντίδα. Ονομάστηκε έτσι από την Έλλη, θυγατέρα Βασιλέως του Ορχομενού Αθάμαντος, που πνίγηκε εκεί μετά από τη πτώση της κατά το γνωστό μύθο "Φρίξος και Έλλη". Ο δε Όμηρος μνημονεύει τη περιοχή (Ιλιάδα Β' 845) επειδή πέρασαν από εκεί οι σύμμαχοι των Τρώων Θράκες υπό τον Ακάμαντα και τον Πύρσο.

Το νεότερο όνομα οφείλεται στη αρχαία πόλη "Δάρδανος" που είχε κτισθεί επί της ασιατική ακτής στο μέσον περίπου του πορθμού (διαύλου). Ο γεωγραφικός αυτός χώρος κατέστη από την πρώιμη αρχαιότητα περισπούδαστος και ως φυσική διάβαση, από την μια ήπειρο στην άλλη, αλλά και ως θαλάσσια λεωφόρος, που ένωνε τους λαούς του Αιγαίου με εκείνους του Εύξεινου Πόντου.

Τυχοδιώκτες θαλασσοπόροι της αρχαιότητας που αναζητούσαν όλοι τον αμύθητο πλούτο το χρυσόμαλλο δέρας από τις νέες περιοχές, (σχετική και η Αργοναυτική εκστρατεία αλλά και αυτός ο Τρωικός πόλεμος). Αλλά και ακόμη νέες εγκαταστάσεις λαών εκατέρωθεν των ακτών όπως Βιθυνοί, Φρύγες, Θράκες, Μυσοί με το αξιοπερίεργο να φέρουν όλοι ελληνικά ονόματα, ελληνική θρησκεία, ίδια σχεδόν έθιμα με των Ελλήνων της αρχαίας Ελλάδας ακόμη και νομίσματα με ελληνική γραφή.

Και όμως αυτοί οι πρώτοι χείμαρροι λαών με αυτά τα "κοινά" χαρακτηριστικά κατέλυσαν το πανίσχυρο κράτος των Χετταίων (ΙΓ' π.Χ. αι.)παραδειγματιζόμενοι από την προτέρα πτώση της Τροίας που είχαν επιφέρει σύσσωμοι οι Αχαιοί, για να ακολουθήσουν από το Αιγαίο οι Αιολείς και οι Ίωνες. Άλλο ένα αξιοπρόσεκτο σημείο είναι ότι όλοι αυτοί οι νεοφερμένοι λαοί ουδέποτε έκαναν κάποιο σημαντικό μεταξύ τους πόλεμο.

Το 608-606 π.Χ. οι Αθηναίοι κατανοούντες τη σημασία του Ελλήσποντου ως θαλάσσιας οδού για την προμήθεια σίτου έρχονται σε πόλεμο με τους Μυτιληναίους που είχαν προβεί στην οχύρωση του Ακρ. Σιγείου που έληξε με την συμβιβαστική παρέμβαση του Περίανδρου του Κορίνθιου. Έτσι τον 6ο π.Χ. αι. ο Ελλήσποντος βρίσκεται υπό την κυριαρχία της Μιλήτου με τις αποικίες της Άβυδος, Λάμψακος και Πάριος. Μέχρι που εμφανίζονται στη περιοχή οι Πέρσες.

Ο Ηρόδοτος μας λέει ότι στα 482 π.Χ. περίπου, ο Ξέρξης, βασιλεύς της Περσίας, γιος του Δαρείου, έφτιαξε δύο γέφυρες στον Ελλήσποντο στην Άβυδο ώστε ο τεράστιος στρατός του, αποτελούμενος από περίπου 5 εκατομμύρια άνδρες, να μπορέσει να διεκπεραιωθεί από την Μικρά Ασία στην Ελλάδα. Και οι δύο αυτές γέφυρες καταστράφηκαν από μία καταιγίδα, με αποτέλεσμα η θάλασσα να "τιμωρηθεί" με 300 μαστιγώσεις και ένα ζεύγος αλυσίδων που ρίχτηκαν στο βυθό της. Επιπροσθέτως της τιμωρίας του Ελλησπόντου, ο Ξέρξης διέταξε να αποκεφαλιστούν οι υπεύθυνοι για τη δημιουργία των γεφυρών. Οι Ηροδότου Ιστορίαι vii.33-37 και vii.54-58 δίδουν λεπτομέρειες της κατασκευής των γεφυρών από τον Ξέρξη και της διελεύσεως τους.

Η καταστροφή στη συνέχεια της πόλης της Σηστού 478 π.Χ. υπήρξε η αρχή των επιθετικών αγώνων των Αθηναίων κατά των Περσών και ο Ελλήσποντος περνά στον Ελλησπόντιο φόρο της κραταιάς Δημοκρατίας των Αθηνών μέχρι την ήττα των Αθηναίων στην "Αιγός ποταμοί" μάχη, η οποία επέφερε όχι μόνο την απώλεια του Ελλήσποντου αλλά και αυτή την κατάρρευση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Η κυριαρχία στη συνέχεια περνά κατά σειρά στους Μακεδόνες, Ρωμαίους, Βυζαντινούς και τελικά στους Οθωμανούς που όλοι οχύρωναν τη περιοχή μέχρι και σήμερα οι Τούρκοι.

Ο Ελλήσποντος ήταν επίσης η θάλασσα του μυθολογικού ερωτικού δράματος Ηρώ και Λέανδρος. Πιο πρόσφατα, φημισμένος κολυμβητής του Ελλήσπόντου ήταν ο Λόρδος Βύρων.