Ελεύθερο περιεχόμενο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το ελεύθερο περιεχόμενο ή οι ελεύθερες πληροφορίες είναι ένας σχετικά καινούργιος όρος και σημαίνει οποιοδήποτε είδος λειτουργικής εργασίας, έργου τέχνης, ή άλλου δημιουργικού περιεχομένου του οποίου ο δημιουργός επιτρέπει στον καθένα την πρόσβαση χωρίς αντάλλαγμα για να το χρησιμοποιήσει, να το διανείμει και να το τροποποιήσει

Για να ανήκει ένα έργο σε αυτήν την κατηγορία ελεύθερου περιεχομένου δεν αρκεί να είναι η πρόσβαση στους χρήστες δωρεάν, θα πρέπει επιπλέον να επιτρέπεται και η δωρεάν τροποποίηση και περαιτέρω διανομή του. Μπορεί πάντως ο δημιουργός να βάζει κάποιους δευτερεύοντες όρους όπως η αναφορά στον αρχικό δημιουργό ή ότι και η περαιτέρω διανομή και τα από αυτά προερχόμενα παράγωγα έργα θα υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς (ελεύθερο περιεχόμενο με υποχρέωση διατήρησης της ελευθερίας) (ή ένα συνδυασμό αυτών των περιορισμών). Σε αυτήν την κατηγορία εμπίπτει για παράδειγμα ένα λογοτεχνικό έργο, του οποίου ο συγγραφέας επιτρέπει την ελεύθερη διανομή και επεξεργασία του υπό τον όρο ότι και τυχόν μεταφράσεις, διασκευές και παραλλαγές θα πρέπει κι αυτές να διανέμονται ελεύθερα υπό τους ίδιους όρους. Στα έργα που προστατεύονται από την πνευματική ιδιοκτησία, επειδή ο νόμος χορηγεί εξ ορισμού στους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων τον αποκλειστικό έλεγχο των δημιουργημάτων τους, το περιεχόμενο πρέπει ρητά να κηρυχτεί ελεύθερο, συνήθως με την παραπομπή ή την συμπερίληψη δηλώσεων αδειών χρήσης μέσα από την εργασία τους. Ο περιορισμός στην περαιτέρω διάδοση και τροποποίηση του έργου μπορεί φυσικά να επιβάλλεται μόνο για όσο διάστημα υφίσταται το αρχικό δικαίωμα του δημιουργού, μετά το έργο καθίσταται κοινό κτήμα (public domain). Στην ηπειρωτική Ευρώπη πάντως ο δημιουργός δεν μπορεί να παραιτηθεί από το ηθικό δικαίωμά του, παρά μόνο από το περιουσιακό, οπότε θεωρητικά ακόμα και μετά την παραίτησή του από το περιουσιακό του δικαίωμα ή τη χορήγηση άδειας εκμετάλλευσης χωρίς αντάλλαγμα θα μπορούσε να αντιτεθεί σε χρήση του έργου του που προσβάλλει την προσωπικότητά του.

Ο όρος και το "ρεύμα" του ελεύθερου περιεχομένου προέρχεται από προγράμματα υπολογιστών, των οποίων η χρήση παραχωρείται σε όποιον το επιθυμεί δωρεάν με την υποχρέωση, νέα προγράμματα που ενσωματώνουν τα αρχικά να διανέμονται κι αυτά ελεύθερα (ελεύθερο λογισμικό). Αυτής της μορφής είναι και το περιεχόμενο της Βικιπαίδειας: όλοι μπορούν να το χρησιμοποιούν και να το τροποποιούν εντός και εκτός Βικιπαίδειας, οφείλουν όμως να το διανέμουν κι αυτοί με τη σειρά τους δωρεάν αναφέροντας την πηγή προέλευσης. Αυτου του είδους το ελεύθερο περιεχόμενο ονομάζεται και copyleft, ως περιπαικτική αντίθεση στο cοpyright (δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας).

Αν και δεν υπάρχει αυθεντική ερμηνεία του όρου "ελεύθερο περιεχόμενο" σε κάποιο νομοθετικό κείμενο, όπως έχει επικρατήσει ο όρος δεν περιλαμβάνονται σε αυτόν έργα που είτε δεν προστατεύονται είτε έχει λήξει η προστασία τους με πνευματικά δικαιώματα (κοινό κτήμα, public domain).