Εκρηξιγενές πέτρωμα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Τα εκρηξιγενή ή πυριγενή πετρώματα αποτελούν και το μεγαλύτερο μέρος των πετρωμάτων επί των οποίων και δημιουργήθηκαν τα ιζηματογενή.

Τα πετρώματα αυτά δημιουργήθηκαν από διάπυρα υλικά που στερεοποιήθηκαν και τελικά καλύφθηκαν στον εξωτερικό φλοιό της Γης χαρακτηριζόμενα επίσης και ως μάγμα. Μερικά από αυτά τα μάγματα περιέχουν πολύ πυρίτιο, είναι πυκνόρευστα όπως όταν λιώνει το γυαλί. Σε άλλες περιπτώσεις το μάγμα έχει διεισδύσει σε πτυχώσεις, σχισμές βράχων σε μεγάλο μήκος. Τα μάγματα αρχίζουν να προβάλλουν στην επιφάνεια της γης μετά πολύ καιρό από τη σκλήρυνσή τους όταν πλέον η διάβρωση καταστρέψει τα υπερκείμενα πετρώματα από τα οποία καλύπτονται.

Τα μάγματα καθώς ψύχονται απελευθερώνουν αέρια που περιέχουν. Εάν αυτή η ψύξη γίνει αργά τότε η ολοκλήρωσή της θ΄ απαιτήσει ίσως χιλιάδες χρόνια. Οι κρύσταλλοι των ορυκτών που σχηματίζονται σ΄ αυτή τη περίπτωση είναι μεγαλύτεροι από εκείνους της ταχείας ψύξης. Συνεπώς όλα τα υαλώδη εκρηξιγενή πετρώματα που παρέχουν μικρούς κρυστάλλους βρίσκονται πολύ πλησίον της επιφάνειας της Γης.

Εάν οι κρύσταλλοι του ίδιου πετρώματος εμφανίζονται με δύο διαφορετικά μεγέθη τότε το πέτρωμα καλείται πορφυροειδές.

• Βαθόλιθοι ονομάζονται τα μάγματα που βρίσκονται σε βάθος μέχρι ενός χιλιομέτρου.
• Λακόλιθοι ονομάζονται τα μάγματα σχήματος φακού ή μανιταριού με πλατιά βάση και βρίσκονται σε μικρότερο βάθος.
• Φλεβοστρώματα λέγονται οι διεισδύσεις μάγματος σε μεγάλες πλάκες παράλληλες προς τη διεύθυνση των γύρω πετρωμάτων.
• Εγκάρσιες φλέβες ονομάζονται οι διατάξεις εκείνες πάχους από μερικά εκατοστόμετρα μέχρι 150 μέτρων και τέμνουν οριζόντια τα περιβάλλοντα πετρώματα. Γενικά ως φλέβα ονομάζεται κάθε ακανόνιστη διείσδυση.

Όταν το μάγμα φθάσει στην επιφάνεια δημιουργεί τη λάβα, τα δε πετρώματα που σχηματίζονται απ΄ αυτή χαρακτηρίζονται ηφαιστειακά εκρηξιγενή πετρώματα. Υπάρχουν οροπέδια τέτοιας λάβας όπως του Όρεγκον στις ΗΠΑ και του Ντεκκάν στην Ινδία που καλύπτουν εκτάσεις χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Σημειώνεται πως η λάβα από ένα κρατήρα μπορεί να συσσωρευτεί κατά στρώματα δημιουργώντας έτσι "ασπίδες" όπως εκείνες των νήσων Χαβάης

• Η λάβα μπορεί να είναι ανοιχτόχρωμη ή σκούρα, υαλώδης ή κρυσταλλική, στερεά ή εύθρυπτη.