Βόσπορος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

O Βόσπορος αποτελεί ένα στενό πορθμό που χωρίζει το Ευρωπαϊκό τμήμα (Rumeli-Ρωμυλία) της Τουρκίας από το Ασιατικό της τμήμα (Anadolu - Ανατολία), συνδέοντας την λεκάνη της Προποντίδας (Τουρκιστί: Marmara Denizi = θάλασσα του Μαρμαρά) με τον Εύξεινο Πόντο (Τουρκιστί: Karadeniz). Έχει μήκος 30 χλμ. με μέγιστο πλάτος 3,700 μ στη βόρεια είσοδο, και ελάχιστο πλάτος 750 μ. μεταξύ του Anadoluhisar (Κάστρο της Ανατολίας) και του Rumelihisar (Κάστρο της Ρωμυλίας). Το βάθος κυμαίνεται από 36 έως 124 μέτρα.

Οι ακτές του στενού είναι πυκνοκατοικημένες καθώς η Κωνσταντινούπολη (πληθυσμός περίπου 11 εκατομυρίων) με τα περίχωρά της το αγκαλιάζει.

Δύο γέφυρες γεφυρώνουν το Στενό του Βοσπόρου. Η πρώτη, Γέφυρα Bogazici (Βόσπορος I), έχει μήκος 1074 μέτρων και ολοκληρώθηκε το 1973. Η δεύτερη, Γέφυρα Fatih Sultan Mehmed (Βόσπορος II), έχει μήκος 1090 μέτρα, και ολοκληρώθηκε το 1988 περίπου πέντε χλμ. βόρεια της πρώτης γέφυρας.

Επίσης η Marmaray, μία μήκους 13.7 Χμ σιδηροδρομική σήραγγα βρίσκεται υπό κατασκευή και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2008. Σχεδόν τα 1,400 μέτρα της σήραγγας αυτής θα είναι υποθαλάσσια, σε βάθος περίπου 55 μέτρων.

[Επεξεργασία] Συσχετίσεις

Το όνομα, που σημαίνει πέρασμα βοδιού (βους + πόρος), συνδέεται με τον Ελληνικό μύθο της Ιούς και του ταξειδιού της μετά τη μετατροπή της σε βόδι από το Δία για την προστασία της.

Λέγεται επίσης στη μυθολογία ότι επιπλέοντες βράχοι κάποτε συνέθλιβαν κάθε πλοίο που προσπαθούσε να διαβεί το Βόσπορο έως ότου ο ήρωας Ιάσων πέρασε με πονηριά, οπότε οι βράχοι σταθεροποιήθηκαν, και επετεύχθη η πρόσβαση των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο.

[Επεξεργασία] Ιστορία

Ο Βόσπορος σχηματίστηκε περίπου το 5600 π.Χ. όταν τα ανερχόμενα νερά της Μεσογείου και της Προποντίδος ξεχύθηκαν προς τον Εύξεινο Πόντο, που έως τότε ήταν ένα αβαθές υδάτινο μόρφωμα.

Θεωρείται από πολλούς ότι η μαζική πλημμύρα των κατοικημένων και καλλιεργουμένων βορείων ακτών του Ευξείνου Πόντου είναι η ιστορική βάση για τις ιστορίες πλημμυρών στο Έπος του Γιλγαμές και στη Βίβλο.

Ως το στενότερο σημείο διέλευσης μεταξύ του Ευξείνου Πόντου και της Μεσογείου, ο Βόσπορος ήταν πάντα μεγάλης εμπορικής και στρατηγικής σημασίας. Η Ελληνική πόλη-κράτος των Αθηνών τον 5ο π.Χ. αιώνα, που εξαρτώταν για την εισαγωγή δημητριακών από τη Σκυθία, διατηρούσε για το σκοπό αυτό συμμαχίες με πόλεις που ήλεγχαν τα στενά, όπως η Μεγαρική αποικία του Βυζαντίου.

Η στρατηγική σπουδαιότητα των στενών ήταν ένας από τους παράγοντες που έκαναν τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο να ιδρύσει εκεί το 330 τη νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολη. Αυτή η πόλη θα γινόταν η πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1453, και καθώς πλησίαζαν την πόλη οι Οθωμανοί κατασκεύασαν οχυρώσεις στις δυο πλευρές των στενών, το 1393 στην ανατολική πλευρά και το 1451 στην Ευρωπαϊκή.

Η στρατηγική σημασία του Βοσπόρου παραμένει υψηλή, και ο έλεγχός του έχει αποτελέσει αντικείμενο αρκετών εχθροπραξιών στη σύγχρονη ιστορία, όπως ο Ρωσσοτουρκικός πόλεμος 1877-1878, καθώς και η επίθεση της Συμμάχων στα Δαρδανέλλια το 1915 κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Αρκετές διεθνείς συνθήκες ρυθμίζουν τη ναυσιπλοΐα στο Βόσπορο, περιλαμβανομένης της Συνθήκης του Μοντραί, που υπεγράφη το 1936.