Ogof
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Gwagle naturiol o dan ddaear yw ogof. Gellir ffurfio ar yr un pryd fel y creigiau o'u gwmpas, er enghraifft mewn lafa. Mae llawer o ogofau felly ar ynysoedd Hawaii.
Beth bynnag, ffurfiwyd mwyafrif o ogofau ar ôl ffurfiad y creigiau, trwy doddiad y creigiau neu trwy erodiad. A mae rhai yn ffurfio ar arfordir y môr, trwy weithrediad y tonnau. Mae'r rheini yn eithaf bychain.
Toddiad cerrig mae'n digwydd i galchfaen yn bennaf, ond mae'na nifer o enghraifftiau toddiad cerrig mewn defnydd fel sialc, dolomit, marmor, iâ, gwenithfaen, halen, lafa a gypswm. Fel arfer, mae carst yn ffurfio ar yr yn pryd fel ogof. Mae'r calchfaen yn toddi oherwydd glaw a dŵr ddaear sydd yn cynnwys CO2 (asid carbonig) ac asidau naturiol eraill. Mewn llawer ogofau calchfaen mae stalagtitau a stalagmitau, yn aml yn creu tirlun danddaearol trawiadol.
[golygu] Ogofau Cymru
- Agen Allwedd, Bannau Brycheiniog
- Ogof Craig a Ffynnon, Bannau Brycheiniog
- Ogof Daren Cilau, Bannau Brycheiniog
- Ogof Draenen, Bannau Brycheiniog
- Ogof Ffynnon Ddu, Bannau Brycheiniog
- Ogof Paviland, Penrhyn Gẃyr (darganfuwyd sgerbwd dyn o'r Oesoedd Cynnar)