Паасонен Хайкки

Материал из Wikipedia.

Паасонен Хайкки, — финн-угр чĕлхисен паллă тĕпчевçи, фольклорист тата этнограф. 1865 çулхи кăрлачăн 2 çуралнă, 1919 çулхи çурла уйăхĕн 24 вилнĕ.

Финляндире çуралса ӳснĕ. Хельсинки университечĕнче ĕçленĕ.

Финн-угр чĕлхисене тĕпченипе пĕрлех чăваш чĕлхипе те интересленнĕ. Икĕ хутчен чăвашсем патĕнче пулса чĕлхепе этнографи тата фольклор материалĕсене пухнă. Мордва чĕлхисенчи тĕрĕк сăмахĕсене ятарлă тĕпченĕ, вĕсем хушшинче 20 ытла авалхи чăваш сăмахне çырса кăтартнă. Тĕпчевçĕ шухăшĕпе, ку сăмахсем мордва чĕлхисене XIII ĕмĕрччен кĕрсе çирĕпленме пултарнă.

Хайкки Паасонен чăваш лексикине пухса 1908 çулта чăвашла-венгрла-нимĕçле словарь пичетлесе кăларнă. Хăй вăхăчĕшĕн ку питех те паллă тата пуян словарь шутланнă, унпа тĕпчев ĕçĕсенче сахал мар чĕлхеçĕ усă курнă; унта автор хăй пухнă материала та, çав вăхăтра пичетленсе тухнă словарьсемпе кĕнекесенчен илнĕ сăмахсене те кĕртнĕ. Вĕсен пĕлтерĕшĕсене те, этимологине те çырса кăтартнă, çавна пула словарь пĕлтерĕшĕпе пахалăхĕ, унашкал ытти ĕçсемпе танлаштарсан, пысăк пулни тӳрех курăнать. Словарьте пурĕ вçĕ пин сăмаха яхăн, вĕсене пурне те каярахпа Н.И.Ашмарин хăйĕн 17 томлă «Чăваш сăмахĕсен кĕнекине» кĕртнĕ.

Чăваш чĕлхи ăслăлăхĕнче Хайкки Паасонен тĕпчевĕсем хăйсен пĕлтерĕшне паян кун та çухатман.