Ferid Džanić

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Ferid Džanić (Bihać 1918. - Villefranche-de-Rouergue; 17. septembar 1943.), jedan od vođa pobune vojnika divizije "Kroatia", sačinjenu od Bošnjaka i Hrvata u Villefranche-de-Rouergue, 17. septembar 1943.

Završio Višu željezničarsku školu u Beogradu. Mobiliziran u domobrane 1941. i poslan na vojnu obuku za vojne željezničare u Slavonski Brod. Godine 1942. unaprijeđen je u zvanje poručnika i postao pomoćnik pukovnika Slavka Petruhara, zapovjednika željezničke zaštite u Bosanskom Novom. Zapovjeda zaštitom na liniji Banja Luka - Bosanski Novi - Sunja. Po tome postaje kontrolorom na željezničkoj stanici Dobrljin u blizini Bosanskog Novog. Otišao u partizane u novembru 1942., pa po tome, po jednima dezertirao iz Osme krajiške (muslimanske) brigade, a po drugima zarobljen od Nijemaca. Po tome uhapšen od strane vlasti NDH i zatočen u zloglasni sarajevski zatvor Belediju, koji datira još od turskog doba.

Iz zatvora se spasio pristupivši 13. SS diviziji "Kroatia". Jedan od vođa pobune u Villefranche-de-Rouergue|Villefranche-de-Rouergue]], 17. septembra 1943., zajedno s Božom Jelenekom iz Kutine, Nikolom Vukelićem iz Malog Žitnika kod Gospića i Eduardom Matutinovićem iz Vinkovaca. Bošnjaci su činili otprilike dvije trećine sastava, Hrvati jednu trećinu uz jednog Nijemca. Pobunio se samo jedan, Trinaesti bataljon Trinaeste divizije "Kroatia", ali ne i cijela divizija. Druge jedinice te iste divizije su učestvovale u gušenju pobune ubijajući vlastite sunarodnike Bošnjake i Hrvate. Divizija je, naime, bila razmještena u više mjesta područja oko Rodeza i Limogea. Kasnije će ta divizija biti transformirana u Handžar diviziju. Džanić je u pobuni ubijen na prvi dan Ramazana od hodže Halima Malkoča iz Bosanske Krupe, otvorenog naciste i pobornika Trećeg Rajha i sljedbenik jerusalemskog Velikog muftije El-Husseina, koji je za tu svoju uslugu trećem Rajhu odlikovan Željeznim krstom i oficirskim zvanjem poručnika SS-a. Malkoč je najprije ispalio hitac u Džanića, a po tome ga, kad je ovaj pao, dotukao onako ranjenog. Jelenek je postao oficir francuskog pokreta otpora, Matutinović se pridružio partizanima na Visu, a Vukelić je strijeljan 18. septembra 1943.

Značajne su i kontradiktorne pretpostavke da je u partizane otišao po zadatku kao obavještajac vojske NDH, a da se predao ustašama da bi im se vratio, dok je u Francuskoj pokušao stupiti u vezu s Pokretom otpora i bio izdan od strane velikosrpskog provokatora doktora Božidara Vitkovića. Džanićev odlazak u partizane je obskuran i postoji više kontradiktornih verzija, a njegov sudrug iz Bosanskog Novog, također domobranski oficir, Mihovil Dodig, kasnije partizanski visoki oficir poznat pod nadimkom "drug Ranko", tvrdi da je siguran, da je Džanić bio u službi Gestapoa, što također može biti plod negativnog stava boljševika spram ovog događaja. Ni nastavak događaja, ni njegova smrt ne rasvjetljavaju tu naizgled lakomislenu osobu, čiji je čin ravan heroju antičke tragedije.

Bibliografija korištenih izvora:

• Mémorial du Rouergue en Résistance; Rodez 1992.
• Dedijer Vladimir: Genocid nad Muslimanima 1941-1945; Sarajevo, Svjetlost, 1990.
• dr. Mirko Darko Grmek i Louise L. Lambrichs : Les Révoltés de Villefranche - Mutinerie d'un Bataillon de Waffen-SS septembre 1943,1998: Seuil, Paris

Stratište Bošnjaka i Hrvata junaka pobune u Villefranche-de-Rouergue 17. septembra 1943. godine	Vođe jedine pobune u okviru Wermachta	Rijeka Aveyron u središtu Villefranchea-de-Rouerguea	Spomenik strijeljanim Bošnjacima i Hrvatima, braći po oružju
Villefranche-de-Rouergue: Ovdje se sedmicu dana skrivao Eduard Matutinovic u septembru 1943., a tu uz aleju nalazi se i hotel u kojem se odigrala glavna drama pobune.