Riez

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Ar pennad-mañ n'eo ket peurechu c'hoazh ; ma fell deoc'h labourat warnañ deuit da welout ha lakait hoc'h ali e pajenn ar gaozeadenn.

Ur riez a zo un aozadur bolitikel frammet oc'h ober e annez en un tiriad termenet gant harzoù , ur gouarnamant en e benn hag en deus ur riegezh en diavaez koulz hag en diabarzh.

Peurvuiañ, evit bezañ gouest da sinañ emglevioù etrebroadel (pe etreriezel?) eo ret d'ur riez bezañ bet anavezet evel ur vro dizalc'h goude m'en deus embannet e oa aet d'ar frankiz, o vezañ n'eus ket ret evit un nebeut emglevioù evel hini Montevideo

Termenet eo ivez ar riez diwar elfennoù diabarzh. Da skouer e skrive Max Weber : "ur riez a zo ur gumuniezh denel a embann he deus gwir da vont dre nerzh en un doare reizhel ouzh n'eus forzh piv en un tiriad dibar". Diouzh ar ster roet da "doare reizhel" e intenter talvoudegezh al lavarenn. Eus ober ar gouarnamant, da lavaret eo ar c'horf politikel e penn ar riez, eo ez eus kaoz amañ.

E skrid ar feur-emglev a vez graet Peoc'h Westfalia anezhañ (1648) e weler ar ger gallek état, kentañ gwech ma voe implijet evit ur vro riek. Komzet e vez eus "riez mod-Westfalia". Ur vro riek pe ur riez a zo ur voudelezh dezhi an emzalc'husted evit merañ he c'h oberoù politikel ha kevredigezhel hep ma ya riezoù pe galloudoù all da emellout eus outo.

Lod a lavar e ya war diskar tamm ha tamm ar riez mod-Westfalia diouzh emdroad ar sistem etrebroadel a sil kemmoù armerzhel, politikel ha sevenadurel ha diouzh ar c'hemmoù teknologel ken e weler fenomenoù nevez ha kreñv evel ar bedeliadur ha diorroadur tolpadurioù-riezoù rannvedel ha dreistriezel, da skouer Unaniezh Europa.

E brezhoneg e vez implijet kalz ar ger stad evit ur riez hag ouzhpenn ez eus stadoù ha n'int ket riezoù, e-barzh riezoù krevredel da skouer. Setu perak e vez kaoz eus ar Stadoù-Unanet Amerika, ar re-mañ oc'h ober ur riez asambles. E saozneg e galleg hag e spagnoleg e vez graet stad eus meur a dra dishenvel, e brezhoneg e c'haller ober ivez.

E komzoù boutin e vez mesket lies awalc'h bro, broad ha riez, met ret e vefe pouezañ war an diforc'hioù bras a gaver etrezo :

• Bro a dalvez kement ha takad douaroniel bras pe vihan peurvuiañ
• Broad a zo liammet gant ar bobl a anavez bezañ dedennet ganti, met alies-tre e vez implijet evit traoù o tennañ d'ar riez (sell ouzh "etrebroadel").
• Riez a zo liammet d'ar gouarnamant ha d'ur voudelezh anavezet el lezennoù etrebroadel

Hiziv eo bet rannet gorread ar Voul-Douar etre 200 riez pe war-dro hag ouzhpenn-se ez eus un tiriad dibar, Antarktika ha tiriadoù a zo dindan ur galloud riezel sañset, met n'int ket evit gwir, da skouer, Somalia hag Irak.