Karintia
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
Skrivet eo ar pennad-mañ e Peurunvan
|
|||||
![]() |
|||||
Yezhoù ofisiel | Alamaneg, sloveneg | ||||
Kêr-benn | Klagenfurt / Celovec | ||||
Pennrener ar stad kevredet (Landeshauptmann) | Jörg Haider (BZÖ, populist eus an tu dehoù pellañ) | ||||
Gorread -Hollad -Dour |
9 536 km² 1.8% |
||||
Poblañs -Stankter |
559 404 (2001) 59/km² |
Tennañ a ra ar pennad-mañ da stad kevredet Karintia, Aostria. Evit rannvro Karintia, Slovenia, sellit ouzh: Karintia (Slovenia). |
---|
Ur stad kevredet a Aostria eo Karintia (alamaneg Kärnten, sloveneg Koroška) a zo Klagenfurt (sloveneg Celovec) e gêr-benn.
Div yezh ofisiel a zo e Karintia: an alamaneg hag ar c'hKoroško (sloveneg Karintia), ur rannyezh slovenek. Hervez niveradeg ofisiel 2001 e ra 13 109 a dud (~2.3% eus ar boblañs) gant ar sloveneg bemdez; e gwirionez ez eus muioc'h evit 50 000 sloveneger karintian (da lavarout eo muioc'h evit 9% eus ar boblañs), met lakaet e vez lod anezho da gaout mezh abalamour d'o yezh.
(Da vezañ kendalc'het)
Taolenn |
[kemmañ] Emdroadur ar boblañs
Emdroadur ar boblañs | ||
---|---|---|
Bloavezh | Niv. a annezdi | Niv. ofisiel a slovenegerien |
|
||
1900 | 367 324 | 75 136 |
1923 | 370 432 | 34 650 |
1939 | 460 946 | 43 179 |
1951 | 474 764 | 42 095 |
1961 | 495 226 | 24 911 |
1971 | 525 728 | 20 972 |
1981 | 536 179 | 16 552 |
1991 | 552 421 | 14 850 |
2001 | 559 404 | 13 109 |
[kemmañ] Istor & Politikerezh
[kemmañ] Karintia - kreñvlec'h an tu dehoù pellañ
Abaoe an XIXvet kantved ez eo bet Karintia unan eus kreñvlec'hioù an tu dehoù pellañ e Kreiz Europa. D'ar vare-se e tegemere lod eus alamanegerien ar vro mennozhioù broadelour, enepslav, enepyuzev hag enepkloer tra ma chome ar slovenegerien leal ouzh gouarnamant Vienna ha stad liesvroadel an Habsbourged. E 1919 pa oa disrannet Aostria-Hungaria e c'houlenne breujoù Karintia e vefe staget o bro ouzh Alamagn. Lu stad SHS (Yougoslavia) ac'h ac'hube ar rannvroioù sloveneger hag en em ganne ouzh gward-bro Karintia. Betek ar bloavezhioù 1980 e oa bet enoret paotred ar ward-bro evel harozed ha "difennerien a-enep ar slaved" gant gouarnamantoù Karintia. Dre ur referendom (d'an 10 a viz Here 1920) e chome ar rannvroioù sloveneger stag ouzh Karintia dre ma oa bet prometet d'ar slovenegerien, 70 000 den bennak d'ar mare-se, skolioù o-unan. Etre 1938 ha 1945, dindan ren an nazied e oa forbannet miliadoù a slovenegerien gant an SS. Em em zifenn a raent en ur sevel strolladoù partizanted a stourme a-enep d'ar polis ha d'an arme alaman ar gwellañ ma c'hellent. Da dreitourien e vez lakaet ar rezistanted-se gant politikerien garintian eus an tu dehoù betek an deiz a hiziv. Dre voaz e ya un dregantad uhel eus ar votoù gant strolladoù eus an tu dehoù pellañ e dilennadegoù Karintia - war-dro 42.5% e 2004.
Gwelet ivez:
[kemmañ] Tabut ar panelloù (alamaneg Ortstafelstreit)
Dre lezenn o deus minorelezhioù yezhel Aostria ar gwir da sevel panelloù liesyezhek ha da implij o yezhoù er melestradurezh hag er skolioù en o zakadoù istorel. E 1972 e tivizas Bruno Kreisky, kañseller Aostria, ha Hans Sima, pennrener Karintia sevel panelloù alamanek-slovenek e 205 kumun e su Karintia (war an dachenn aroueziet gant ur vevenn c'hlas war ar gartenn). Distrujet e voe an holl panelloù-mañ gant ur mob a stourmerien eus an tu dehoù pellañ, met ivez gant slovenegerien asimilet zo o doa keuz eus o mammyezh hag a fellas dezho ez aje ar sloveneg da get ar buannañ ar gwellañ. Taget e voe Kreisky ha Sima gant manifesterien garintian a rae "treitourien yuzev" eus an daou bolitikour.
E 1977 e voe divizet gant ar gouarnamant kevredel sevel panelloù divyezhek e kumunioù ma veze komzet sloveneg gant muioc'h evit 25% eus ar boblañs enno, 91 kumun en holl. Hogen n'eus ket bet savet nemet 77 panell betek an deiz a hiziv abalamour da mastoc'hadur al lezenn gant pennrenerien Karintia a beb liv politikel.
Abaoe 2000 en deus bet heuliet ur strategiezh nevez gant an dud o stourm evit gwirioù slovened Karintia. Bleniañ a reont o c'hirri-tan buan-kenañ dre gumunioù a vank panelloù divyezhek dezho. Pa vezont barnet e nac'hont paeañ peogwir ne oa ket aroueziet en un doare reizh harzoù ar gumun. E 2001 e urzhias Lez-varn Vonreizhel Aostria sevel panelloù alamanek-slovenek e pep kumun a vez komzet sloveneg enno gant muioc'h evit 10% eus ar boblañs. Mastoc'het eo bet an urzh-mañ gant Jörg Haider, pennrener Karintia eus an tu dehoù pellañ. E 2006 e tivizas Haider dismantrañ panelloù divyezhek bet savet dija e Bleiburg/Pliberk. E miz Eost 2006 e kemennas e vo dismantret an holl panelloù divyezhek ha lakaet re unyezhek gant adpanelloù slovenek bihanik en o flas.
Gwelout ivez:
- de:Ortstafelsturm (en alamaneg)
- Thomas Korschil ha Eva Simmler: Artikel 7 Unser Recht! - Pravica Naša! člen 7. 2005 ([1], en alamaneg ha saozneg)
[kemmañ] Kêrioù pennañ Karintia
Kêr | annezad (2005) | ||
---|---|---|---|
1 | Klagenfurt/Celovec, kêr-benn Karintia | 90 141 | |
2 | Villach/Beljak | 57 612 | |
3 | Wolfsberg/Volšperk | 25 298 | |
4 | Spittal an der Drau/Špital ob Dravi | 16 045 | |
5 | Feldkirchen/Trg | 14 030 | |
6 | Sankt Veit an der Glan/Št. Vid ob Glini | 12 839 | |
7 | Völkermarkt/Velikovec | 11 373 | |
8 | Sant Andrä/Št. Andrež | 10 791 |
[kemmañ] Tud vrudet a gKarintia
- Arnoulf a gKarintia - impalaer roman ha german
- Gregor V. - pab
- Peter Handke - skrivagner
- Martin Kušej - leurenner
- Wolfgang Petritsch - diplomat
- Janko Messner - skrivagner
- Heinrich Harrer - alpinour nazi
- Peter Turrini - skrivagner
- Janko Ferk - skrivagner
- Ingeborg Bachmann - skrivagnerez
[kemmañ] Liammoù diavaez
- Lec'hienn ofisiel gouarnamant Karintia
- Roll stummoù divyezhek anvioù-lec'hioù Karintia
- Narodni svet koroških Slovencev (e sloveneg hag alamaneg)
![]() |
Porched Aostria – Adkavit ar pennadoù a denn da Aostria. |