Сагі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Са́гі (па-стараісладску: sögur) — апавядальная форма старажытна-скандынаўскага і стараражытна-ірландскага эпасу, якія ўяўляюць з сябе легендарна-міфічныя апавяданні пра багоў і герояў у прозе, часта з вершаванымі ўстаўкамі.
Як крыніцы па гісторыі Беларусі IX – XI стагоддзяў найбольшую каштоўнасць уяўляюць старажытна-ісландскія сагі, якія пачаткова існавалі як вусныя паданні і пачалі запісвацца на лаціне ў XII стагоддзі ісландскімі каталіцкімі манахамі. Ісландскія сагі умоўна падзяляюць на каралеўскія (створаныя ў XII – XIII стагоддзях, апісваюць падзеі ў Нарвегіі X – XI стагоддзяў), гістарычна найбольш верагодныя; «сагі пра ісландцаў», запісаныя не раней ХІІІ стагоддзя, якія апавядаюць пра падзеі ў Ісландыі X – XI стагоддзяў; так званыя «сагі пра старажытныя часы», найменш верагодныя як гістарычныя крыніцы, якія злучаюць зерне гістарычнай ісціны з фантастычнымі апавяданнямі пра герояў і багоў скандынаўскага пантэону. Апроч «вялікіх» сагаў, вылучаюць таксама «татры» (даслоўна «пасмы», ці невялікія ўстаўныя сагі).
Значнае месца ў сагах удзелена Полацку (Pallteskia) і Дзвіне (Duna), якая была адным з галоўных маршрутаў пранікнення вікінгаў ва Усходнюю Еўропу. З «каралеўскіх» сагаў для гісторыі Беларусі найбольшую цікавасць уяўляе «Прадзь пра Эймунда», якая паведамляе пра вікінга Эймунда Хрынгсана, які ўдзельнічаў у барацьбе Яраслава Мудрага з полацкім князем Брачыславам Ізяславічам і нават нібыта пэўны час княжыў у Полацку. З «сагаў пра ісландцаў» «Сага пра хрост» і «Татр пра Торвальда Вялiкага Падарожнiка» апавядаюць, у прыватнасці, пра дзейнасць у Полацку пачатку ХІ стагоддзя Торвальда, сына Кодрана. Звесткі «сагаў пра старажытныя часы» у дачыненні да Беларусі або абсалютна фантастычныя, або іх храналогія і персаналіі значна скажоныя: «Сага пра Тыдрэка Бернскага» апісвае захоп Полацка правадыром гунаў Атылам; «Сага пра Хрольва Пешахода» паведамляе пра канунга Рэгвіда, які стварыў у глыбокай старажытнасці дзяржаву вікінгаў уздоўж усяго цячэння Дзвіны.
Апроч ісландскіх, пэўныя дадзеныя пра дзейнасць скандынаваў на тэрыторыі сучаснай Беларусі утрымліваюць і шведскія сагі, напрыклад «Сага пра гутаў». Адным з першых на сагі, як на крыніцу па гісторыі Усходняй Еўропы звярнуў увагу ўраджэнец Беларусі Восіп Сянкоўскі.
- Крыніца: Алесь Белы, «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі»
[рэдагаваць] Знешнія спасылкі
[рэдагаваць] Крыніцы
- Rafn C. C. Antiquites russes d’apres les monuments historiques des Islandais et des anciens Scandinaves. TТ. 1—2. Copenhague, 1850—1852.
- Сага о гутах // Средние века. Вып. 38. М., 1975.
- Снорри Стурлусон. Круг Земной. М., 1980.
[рэдагаваць] Літаратура
- Сапунов А. Сказания исландских, или скандинавских саг о Полоцке, князьях полоцких и р. Западной Двине // Полоцко-Витебская старина. Вып. 3. Витебск, 1916.
- Belaiew N.T. Eymundar Saga and Icelandic research in Russia // Saga-book of the Viking Society. Vol. XI, 1932.
- Stender-Petersen A. Das Problem der ältschen byzantinisch-russisch-nordlischen Beziehungen // Relazioni del X Congresso Internazionale di Scienze Storiche. Vol. III. Firenze, 1955.
- Рыдзевская Е.А. Древняя Русь и Скандинавия в IX—XIV вв. (Материалы и исследования). М., 1978.
- Глазырина Г.В. Русский город в норвежской саге. К вопросу о достоверности исторических описаний в сагах // Дpевнейшие госудаpства на теppитоpии СССР. 1982. М., 1984.
- Pritsak O. The Origin of Rus’. Vol. I. Old Scandinavian sources then the sagas. Cambridge, Mass., 1981.
- Ловмяньский Х. Русь и норманны. М., 1985.
- Древнерусские города в древнескандинавской письменности. Тексты. Перевод. Комментарий. М., 1987.
- Коновалов Ю.В. Русско-скандинавские связи середины IX – X вв. // Историческая генеалогия. № 5, 1995.
- Strumiński B. Linguistic Interrelations in Early Rus’. Northmenn, Finns, and East Slavs (Ninth to Eleventh Centuries). Rome, 1996.
