Calw
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
 |
Dialäkt: Schwäbisch |
Calw isch a Schdad im Schwarzwald. Es hot a lange G'schicht bis ens Mittlalter. Oin ähämoligr großr B'triab wor dui Deggefabrig, die wos loider etmai giabt. Heit zdahg wohnet hier Doimler-Mitarboider on pendled mim Bus noch Sendelfenge. Calw hot o poor Schui, oinre davo isch des Hermo-Hess-Gymnasium. D'r Hermo isch a Sahn von d'r Schdad unt d'r hot Calw gornet recht g'mocht. Zitat:' Dohanne isch mirs Daal zu eng.' Oin Wahrzuiche vo der Schdadd isch dui Peter on Pauls Kirch. Sie isch a Kirch in selle mo Kaddoligge und Prodeschdande fende kau. Wechdig zom erwähne sei auch no, dass des Schdäddle no a schene Aldschdad had on Fachwerk-Heisr o mass. Calw isch en großer Krois on hat viale G'moinde wia "Hirsu, Stamme, Heimade, Altburg, Oldhengschdedd, Zovelstoi, Doinich, Heefa, Ritchebitch, Liabezell on so woider". Obwohl Calw a kloins Ertle isch, hemmer hier jede Meng Bhörde on sin die Aoloufschdell in viale sache. Calw isch heitztag weniger b'kannt, war friher die dredd greaschde Schdadd von Wördeberg und a wichtigs Handls- und Endoschdrie-Zendrom. Unsrer Schultes isch d'r Manni Dunscht, der isch fei a netter Bua. S'Daal isch des von d'r Nagold ond isch schee.
[ändere] Gschicht
Erschde urkondliche Erwähnung em Johr 1075. Em 11. Johrhondrerd isch Calw om dui äldere Borg dr Grofe vo Calw entstonde. Calw wor em Middelalder oine bedeidende Handlsschdad, bsondersch Dicher- on Läderhandl. 1345 isch Calw an Wördebörg gaue ond isch bald Sitz oines Amts gworrde. Em 16. Johrhondert isch Calw Urlaubsblätzle dr wördebörgische Herzeg gwäe. Em 18. Johrhondert ischs durch de Beuimhandel (Fleßerey) zu oiner woidere wirdschafdliche Bliatezoit. Am Aafang vum 19. Jahrhundert isch s'alte württembergische Oberamt Calw mitem Kloschteramt Hirsau vereinigt worre. In dr druffolgendi Zit isch's mehfach verändret worre un 1938 schließlich in de Landkreis Calw überführt worre. 1957 isch dr Ortsteil Heumade gründet worre.
Bei dr Kroisreform zum 1. Januar 1973 hat dr Landkreis Calw soi heitige Usdähnung griagt. Er isch Teil dr nei g'grindede Rägio Nordschwarzwald gworde, dui au no dm nei omschriabene Rägierungsbzirk Karlsruh zugordnet word. Damit wird dui ehmols wördebörgische Schdadd etzet von dr ehmols badische Houptschdadd Karlsruh aus verwaled. Em Rohme dr Gbiatsreform isch die Schdadd Calw zom 1. Januar 1975 mit dr Gmoinde Hirsu ond andre Gmoinde zur Schdadd Calw-Hirsu vreinigd worre. No bvor des wirksam worrde isch,hat die neie Schdadd den (alde) Nome Calw griagt. Mit sodicher Vroinigung iberschrid die Oiwohnerzahl dr Schdadd die 20.000-Grenz. Draufhia schdellde die Schdaddvrwaldung en Andrag uf Erhäbung zur Große Kroisschdadd, des wo die Bade-Wördebörgische Landesregierung no mit Wirkung vom 1. Januar 1976 bschlosse hat.
[ändere] Religjone
Calw hat ursprenglich zom Bistum Speyer ghert ond war dm Archidiagonad zor Hl. Trinitatis, Kapitel Weil onderschdelld. 1534 isch en Calw wia em gsamde damoligge Hechzogduam Wördebörg dia Reformatio oigfiahrd worre. Calw isch 1555 Sitz oines Dekanats gworre, selles welchiges bis heit beschdehe duad. Am Ofang hat selligs zur Generalsuperintendentur Maulbronn ghert, ab 1823 zu Tibenge ond heit zur Prälatur Reidlinge. Des Dekanat Calw umfasst heit 43 Kirchegmoinde dr Evangelische Landeskirch en Wördeberg. Dekan en Calw isch seid 2004 Erich Hartmann. Em Schdaddgbiat Calws gebts dia Gsamtkirchegmoind Calw, bschdehad us dr Enneschdaddgmoind (Schdaddkirch Calw), dr Bergkirchegmoind Wemberg/Alzeberg ond dr Versehnongskirchegmoind Heimade, wobei de sage musch dass selle boide ledschdgnannde Kirchegmoinde erschd dorch Zuazuag von Hoimadverdriabene noch m Zwoide Weldkriag endsdande. Au noa gibds Kirchegmoinde en de Schdaddtoile Altborg, Hirsu, Holzbroa ond Stamme.
Em 19. Johrhondert zoget uch wiader Katholigge noch Calw. Sie hänn 1885/86 de Pfarrei St. Josef ggrindet, selle welche nochhe Sitz oins Dekanats ennerhalb des Besdums Roddeborg (heidd Besdum Roddeborg-Schduachgert) gworre isch. Dui Pfarreri St. Josef isch heid firs gsamde Schdaddgbiead ond fir oinige Omlandsgmoinde zuaständig ond bildet zuasomme mit dr Pfarreri St. Lioba Bad Liabazell dui Sälsorgeoihoid 2 Calw-Bad Liabazell ennerhalb des Deganads Calw.
Nebe selle boide große greschdleche Kirche giabts en Calw auch Gmoinde, selle welche zu Freikirche ghöret, onder dene oine Evangelisch-medodisdische Gmoinde (Medodisde). Auch dui Neiabosdolische Kirch ischd em Schdadddeil Stamme verdräde.
[ändere] Ekschterni Syte
 |
De Artikel „Calw“ enthaltet unalemannischi Grammatik, Formolirige oder phonologischi Fehler. De Verfasser sot e Blick uf Wiä schriib ich guets Alemannisch werfe un de Artikel verbessre. Hiiwiis für de Verfasser, was er cha besser mache, bitte uf d'Diskussionssyte schrybe. |
