Antropolohiya

Tikang ha Wikipedia

An antropolohiya (tikang han Griyego nga pulong άνθρωπος, "tawo" o "persona") amo an pag-aram hin katawhan (kitaa iton genus nga Homo). Ini nga larangan hin pag-aram pankabug-osan o holistiko ha duha nga paglantaw: nahanunungod ini han ngatanan nga katawhan ha tanan nga panahon ngan tanan nga mga larangan o dimensyon han katawhan. Usa nga primarya nga pagkaiba hiton antropolihiya tikang hiton iba nga humanistiko nga mga disiplina amo an enfansis han pagkumpara ha mga dirudilain nga kultura. Pero ini nga pagkakaiba, nagtitika kontroberysal ngan gindidinebatehan, ug iton mga pamaagi ha antropolohiya ginagamit na yana han pag-aram hin usa nga sosyudad/grupo.

Ha Norteamerica, iton "antropolohiya" ginbahin ngadto hin upat nga larangan o sub-disiplina:

pisikal nga antropolohiya o biolohikal nga antropolohiya, nga mahitungod han pamatasan hiton primate, ebolusyon han katawhan, osteolohiya, forensika ngan genetiko han populasyon;
kultural nga antropolohiya, (tinatawag nga sosyal nga antropolohiya ha United Kingdom ngan yana ha panalagsa-on tinatawag nga sosyu-kultural nga antropolohiya). Lakip ha mga larangan nga gin-aadman hit mga kultural nga antropolohista cultural anthropologists an mga sosyal nga network, diffusion, sosyal nga pamatasan, ka-urupod nga mga pattern, pamalaod, politika, ideolohiya, relihiyon, mga pagtuo, mga pattern ha paghimo ngan pagkonsumo, pagbalyo, sosyalisasyon, gender, ngan iba nga mga ekspresyon hin kultura, nga mayda dako nga enfasis han ka-importante han fieldwork o pag-obserbar-hin-partisipante (i.e pag-ukoy upod han sosyal nga grupo nga gin-aadman hin maiha-ay nga takna);
lingguwistiko nga antropolohiya, nga nag-aaram han kaibahan ha yinaknan ha panahon ngan lugar, an mga sosyal nga paggamit hin yinaknan, ngan an relasyon han yinaknan ngan kultura; ngan
arkeyolohiya, nga nag-aaram han materyal nga mga nahabilin hin mga sosyudad hin katawhan. It arkeyolohiya mismo gintatratar nga bulag (pero nahanunungod) nga larangan ha iba nga bahin han kalibutan, bisan kon harani ini han antropolohiya nga larangan han kultura materyal, nga nahanunungod han mga butang nga pisikal nga ginhimo o gin-gamit ha yana o kasanhi nga grupo komo paagi hin pag-aram o pag-entyende han mga kultural nga mga kaupayan (value) hini.

Ha mga yana nga panahon, mayda pira nga mga programa nga antropolohiya nga nagbahinbahin hini ngadto hin duha, usa nga naghahatag hin enfasis han humanities ngan teorya kritikal, iton usa naghahatag hin enfasis ha mga syensyas naturales ngan empirikal nga pag-obserba.