Cawete -åve

Èn årtike di Wikipedia.

Li cawete -åve, c' est, aprume, ene vicante cawete, metowe après on viebe (sol bodje A), po fé èn addjectif, avou l' sinse "ki pout subi l' fijhaedje". I s' polèt sovint ratourner pa on sfwait addjectif francès, et kécfeye e l' inglès, avou l' cawete -able.

ricnoxhåve : ki pout esse ricnoxhou, F. reconnaissable, ingl. recognizable.

Li cawete vént del cawete latene -abilis ki vout dire parey. Elle a insi stî acawêye a des bodjes pår walons, et dner des mots k' on n' ritrove nén e francès (haeyåve ki pout esse haeyou, nén aduzåve, ki n' pout nén esse aduzé),

Portant, dins sacwants cas e walon, li cawete a pierdou s' prumî sinse, pa assaetchance di des ôtès cawetes.

Li cawete -åve a bén manké di divni ene moite cawete, veyanmint ki les calcaedjes do francès, e 20inme sieke, ni l' ont pus eployî, tot foirdjant ene francijheye -åbe u -ibe :

abominåbe

capåbe

responsâbe

rêzonâbe

respectâbe

Portant, e 17inme et 18inme siekes, elle aveut siervou a rwalonijhî sacwants calcaedjes do francès

veritåve (eployî sacwants côps dins les noyés walons.

Elle a stî rmetowe a l' oneur al fén do 19inme sieke : (ovråve, F. ouvrable, ey e 21inme sieke påzès rfondeus do walon, k' ont rwalonijhî les mots come responsåve, respectåve, råjhnåve, et fé des noûmots come aberwetåve (F. téléchargeable).

S' el cawete -åve respond sovint al cawete francesse -able, ele pout esse est prinjhe po rwalonijhî des mots avou l' cawete francesse -ible, ki n' est pus vicante e walon

croeyåve : ki pout esse croeyou; F. croyable et crédible

veyåve : ki pout esse veyou, F. visible.

nén oyåve : ki n' pout nén esse oyou, F. inaudible.

sipotchåve : ki pout esse sipotcheye, tot djåzant d' ene voyale

pexhåve : ki pout esse pexhî.

Les addjectifs bastis avou l' cawete -åve sont cobén sustantivés et divni des nos, ossu bén dins des mots classikes ki dins des noveas mots.

vijhnåve : plaece k' on pout "vijhner", k' on î pout aler ås vijhéns.

axhlåve : telefone ki pout esse "axhlé" (poirté, metou dizo l' axhele).

amiståve : k' on pout åjheymint esse amisse avou.

Droldimint assez, li cawete -åve a eto stî eployeye come dobe des cawete -ant, dins des addjectifs ki n' volnut pus dire "ki pout subi l' accion", mins bén "ki pout fé l' accion" :

ahessåve = ahessant, k' ahesse bén

hodåve = hodant, ki hode tofer.

Ki, dins sacwantès cåzes, on n' pout pus ricnoxhe li bodje do mot, et insi, c' est målåjhey di dire si c' est on sinse di subixhaedje u di fjhaedje :

haemåve

banåve

Dins sacwants mots, elle a replaecî les cawetes francesse -aire u -al.

contråve

Li dispårdaedje del cawete -ire emey les accints do walon, c' est so ene pådje tote seule.